Πρόσφατα έγινε η παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Ζαχαρία Αγγελάκου, από τον συγγραφέα Νίκο Κωνσταντινίδη. Παρουσιάζουμε στο «Λωτό» ένα απόσπασμα αυτής της παρουσίασης:
Η ποιητική συλλογή με τίτλο «Μιλώ σ’ εσένα» του Ζαχαρία Αγγελάκου, μας ταξιδεύει σ’ έναν κόσμο διαφορετικό. Έναν κόσμο από τη ματιά του ποιητή. Έναν κόσμο ορατό που μας περιβάλλει κι έναν κόσμο αόρατο που υπάρχει μέσα του.
Η σοφία, η φιλοσοφία, η φυσιολατρία, ο ερωτισμός, η ευαισθησία, η τρυφερότητα, η κατανόηση, η ανένταχτη στάση στο συμβιβασμό, είναι χαρακτηριστικά του δημιουργού. Ο λόγος του άλλοτε μοιάζει με χέρι που προσφέρει λουλούδι κι άλλοτε μοιάζει να κρατά λεπίδι.
Ο Ζαχαρίας Αγγελάκος είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, ποιητής.
Είναι ένα δέντρο με βαθιές ρίζες στην αρχαιότητα, με κορμό στην ιστορία, κλαδιά στο σήμερα, φυλλωσιές στο μέλλον και καρπούς που αξίζει να γευτούν όλοι οι άνθρωποι που τον γνωρίζουν και τον καταλαβαίνουν.
Τα ποιήματα του, την πρώτη φορά, τα διάβασα γρήγορα για να πάρω μια σύντομη γεύση, μα μετά τα διάβασα ξανά αργά, πολύ αργά, για να γευτώ το καταστάλαγμα της ζωής του.
Και πράγματι ο στοχασμός του είναι καταστάλαγμα ζωής. Αρχίζει και μεγαλώνει μόλις σταματάει. Γλιστρά στη ψυχή κι εκεί μένει. Έχει το προνόμιο να σκηνοθετεί και να υποκρίνεται, να διακοσμεί και να μετουσιώνει τα βιώματα τα δικά του και τα δικά μας. Έχει την ικανότητα να δίνει χρώμα στον καμβά της ζωής και εικόνες τόσο στους θεατές, όσο και τους αναγνώστες.
Είναι ένας άνθρωπος του θεάτρου. Όργωσε την Ελλάδα, από το νότο έως το βορά.
Είναι ένας σκηνοθέτης, που ξέρει να δίνει έμφαση και να φωτίζει αυτό που αξίζει να αναδειχθεί. Γέμισε πλατείες, γήπεδα, γέμισε αίθουσες σε σχολεία, σε φυλακές, σε πόλεις, σε απομακρυσμένα χωριά. Είναι ένας άνθρωπος της τέχνης και του πολιτισμού. Διοργάνωσε πολλές συναυλίες και συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου. Είχε και έχει την ικανότητα να συντονίζει, να οργανώνει, να συσπειρώνει. Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε «εκ του αποτελέσματος». Σπάνια όμως συνειδητοποιούμε ότι πίσω από μια παράσταση, από ένα βιβλίο, ο κοσμικός δημιουργός ουσιαστικά ζει μεγάλα διαστήματα της ζωής του σαν πνευματικός ερημίτης.
Ο Ζαχαρίας μιλά για τον κόσμο, την τέχνη, τον πολιτισμό, την αληθινή ιστορία, την παγκοσμιοποιημένη αλαζονεία, την σπάνια αξιοπρέπεια, την ελπίδα που είναι το κίνητρο της ζωής. Μιλά για τη φύση. Μιλά για τους ανθρώπους.
Ξέρει να λέει φωναχτά αυτό που η καθημερινότητα το συνθλίβει. Λέει φωναχτά «Σ’ αγαπώ», κάτι που σπάνια λέμε, όπως σπάνια σηκώνουμε τα μάτια μας ψηλά, για να κοιτάξουμε τον ουρανό. Θέλει να βγάλει από μέσα του την εμπειρία του, την αισθητική του, τις ακλόνητες ιδέες του, την καθάρια αγάπη του στους ανθρώπους.
Θαρρώ πως αισθάνεται τύψεις όταν κρατά την γνώση και τα συναισθήματα του εγκλωβισμένα μέσα του.
Αυτή είναι η προσωπική υποχρέωση του καλλιτέχνη. Να κοινοποιήσει ότι ωραιότερο κρύβει και πλάθει στη σκέψη του, στη καρδιά του, στο είναι του.
Η ζωή τρέχει. Κυλά σαν γρήγορο ποτάμι προς τη θάλασσα της αιωνιότητας. Στη ζωή μας δίδεται η ευκαιρία να γευτούμε την ομορφιά που μας περιβάλλει, να μοιραστούμε γνώσεις και συναισθήματα, ν’ αγαπήσουμε και ν’ αγαπηθούμε. Ωστόσο, η ζωή κρύβει παγίδες. Η ανθρώπινη φύση δεν είναι πλασμένη μόνο με αγνά υλικά. Τα ωραία λουλούδια έχουν και αγκάθια.
Οι ανθρώπινες πράξεις αποκαλύπτουν καιροσκοπισμό, αλαζονεία, ανευθυνότητα. Αποκαλύπτουν τις ανισότητες που κυριαρχούν, το μίσος που ενεργοποιεί ανείπωτες τραγωδίες, την κακεντρέχεια που δηλητηριάζει τις ανθρώπινες ψυχές, την ακόρεστη υλιστική κατάκτηση της εξουσίας και των ισχυρών.
Είναι ωραίο και χρήσιμο, όταν μιλά ένας έμπειρος άνθρωπος της τέχνης, με αγνή πρόθεση, να έχει έστω για λίγο τη προσοχή μας.
Αδειάστε το μυαλό σας, αδειάστε για λίγο και τη ψυχή σας από τις κατασκευασμένες ειδήσεις, τις «σε εργαστήρια παραγγελθείσες» ασθένειες. Αδειάστε τους εαυτούς σας από την ακραία υποκρισία που μας περιβάλλει και προσβάλει την νοημοσύνη και την ελάχιστη ηθική μας. Πάρτε το βιβλίο του Ζαχαρία Αγγελάκου και διαβάστε το ποίημα του «Μιλώ σ’εσένα». Μιλά στον εγγονό του, αλλά είναι σα να μιλά σε ολόκληρη τη νέα γενιά.
Ο Ζαχαρίας είναι ποιητής. Έχει την αίσθηση του μέτρου. Ξέρει να αποφεύγει τις παγίδες της υπερβολής και είναι ανοικτός στις προκλήσεις της περιπλάνησης και της δημιουργικής φαντασίας.
Ίσως να μη το έχει σκεφτεί κι ο ίδιος, αλλά η φαντασία του, πιθανολογώ, αρχίζει με απεικονίσεις και με τα φτερά τους, συχνά, ανεβαίνει στην ύψιστη ενόραση.
Αυτή η δημιουργική ψυχοπνευματική κατάσταση γίνεται όταν ονειρευόμαστε, φανταζόμαστε ή αγαπάμε με τέτοια ένταση που το όνειρο ξεπερνά το φως της μέρας.
Όταν η βάρκα των ονείρων ναυαγεί στα βράχια της πραγματικότητας, στην καλύτερη περίπτωση, έχουμε μια κατάσταση μισό – ύπνου και στη χειρότερη παραισθήσεις και παραφροσύνη. Όταν όμως το όνειρο και η πραγματικότητα στηρίζονται μαζί, αν η βάρκα πλέει στα νερά της πραγματικότητας, ο αληθινός δημιουργός φτάνει στην ύψιστη ενόραση.
Έτσι ο ποιητής μας, θεωρώ ότι βλέπει τις παραστάσεις του μέσα σ’ ένα φως πιο αληθινό από το φως της μέρας.
Προσπαθεί να μας μεταφέρει από το καθημερινό γίγνεσθαι, αυτό που μας ποτίζει καταναλωτισμό και μας καθηλώνει στα μικρά και ασήμαντα, στο ανώτερο πεδίο θεώρησης της ζωής και του κόσμου του «χωρίς σύνορα» ποιητή.
Είναι πολύ διαφορετική η αίσθηση της πραγματικότητας. Στοχαστείτε. Μην συμβουλεύεστε πάντα τα σαρκικά σας μάτια, όπως δε θα συμβουλευόσασταν ένα παράθυρο για το τοπίο που είναι πίσω του. Δείτε μέσα από τα μάτια, όχι με τα μάτια. Αυτή είναι η οπτική του ποιητή. Αυτή είναι και η ματιά του Ζαχαρία Αγγελάκου.
Δεν μπορεί να θεωρεί τη πραγματικότητα διαφορετικά, γιατί είναι έξω από τη δημιουργική φύση του.
Η επιθυμία του που δεν γίνεται πράξη γεννά την αρρώστια, ενώ η ικανοποιημένη επιθυμία του γεννά τους καρπούς της ομορφιάς και της ζωής. Ότι είναι ζωντανό μέσα του είναι θείο δώρο με συνέπεια η ζωή να χαίρεται με τη ζωή. Η φαντασία του ποιητή είναι η αληθινή Ενέργεια που δημιουργεί εικόνες, η Ενέργεια, σκεφτείτε… είναι η μόνη ζωή και είναι του σώματος. Η λογική είναι το όριο ή η εξωτερική περιφέρεια της ενέργειας. Η ενέργεια, όμως, είναι η αιώνια ευχαρίστηση.
Ο μεγάλος στοχαστής Γουίλλιαμ Μπλαίηκ κάποτε είπε: «Πρέπει να δημιουργήσω το δικό μου σύστημα ή να είμαι δούλος στο σύστημα κάποιου άλλου. Δε θέλω να διαλογίζομαι ή να συγκρίνω. Δικό μου καθήκον είναι να δημιουργώ». Μ’ αυτή την οπτική, η ποίηση του Αγγελάκου αποκαλύπτει μιαν άλλη, μάλλον μια άγνωστη, κατ’ εμένα, πτυχή του έργου του: Την ιρασιοναλιστική. Δηλαδή την ικανότητα να εκφράζεται όχι μόνο με τη γνώση και το λόγο, αλλά και με τη διαίσθηση, την ενόραση και την αποκάλυψη. Και δείτε τι εννοώ. Εικόνες μέσα από τα μάτια του ποιητή και όχι με τα μάτια του (από το ποίημα: Ταξίδι στην έρημο) :
Ακολουθώ το καραβάνι των λέξεων, αναζητώντας μια όαση αποφάσεων.
Άνυδρα σύννεφα με ακολουθούν, που οι σκιές τους καλπάζουν στην έρημο,
σαν πεινασμένες ύαινες, καταβροχθίζοντας κάθε κόκκο ελπίδας.
Στέρφα βυζιά, υψώνονται οι αμμόλοφοι στο διάβα μου,
που αντί για ρώγες υψώνουν καμινάδες.
Και στην κορφή τους δολοφονούνται προσδοκίες.
Λίγο πιο κάτω..
… και όταν έφτασα, κρατώντας παραμάσχαλα,
τις τελευταίες μου δυνάμεις, βρήκα τη λίμνη, να θρηνεί τη δίψα της.
Τότε,
φύτεψα στη ξερή λάσπη, σπόρο ζουμπουλιού.
Ένωσα τις λέξεις με το πνεύμα και κοίταξα τον πολικό αστέρα.
Χλεύαζε με ειρωνεία την μάταιη αναζήτηση.
Ένας άνθρωπος για να είναι χρήσιμος και να έχει εσωτερική τιμιότητα, πρέπει να φαντάζεται έντονα και πλατιά. Πρέπει να μπαίνει στη θέση του άλλου και των άλλων. Πρέπει να κάνει δικές του τις χαρές και τις λύπες των ανθρώπων. Η φαντασία είναι το μεγάλο όργανο του καλού και η ποίηση συνεργάζεται στο έργο της επιδρώντας πάνω της. Αλλά οι ποιητές και γενικά οι άνθρωποι του πνεύματος, αναγκάστηκαν να αποδεχθούν τους λογοκράτες και τους μηχανιστές.
Ο σύγχρονος άνθρωπος αποδέχεται την χρησιμότητα της λογικής. Ο προγραμματιστής σχεδιάζει, ο μηχανικιστής κατασκευάζει και ο οικονομολόγος συντονίζει την εργασία. Συχνά όμως αυτή η αλυσίδα παραγωγής κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Μήπως αυτό είναι το αποτέλεσμα που σέρνεται πίσω από την απεριόριστη εξάσκηση του υπολογισμού;
Με αυτές τις σκέψεις μου ήρθαν στο μυαλό κάποιες σημειώσεις του Σέλλεϋ σε ένα ποίημα με τίτλο «Βασίλισσα Μάμπ» που είχε γραφεί πενήντα χρόνια πριν από τον Μαρξ: «Δεν υπάρχει πλούτος παρά στην ανθρώπινη εργασία. Αν τα βουνά ήταν χρυσαφένια και οι πεδιάδες από ασήμι, ο κόσμος δεν θα ήταν πλουσιότερος ούτε κατά ένα σπυρί αραποσίτι, ούτε θ’αύξανε η ανθρώπινη ευημερία. Τίποτα δεν αποδείχνει τα συνεχή και μεγάλα λάθη του πολιτισμένου ανθρώπου, όσο ετούτο το γεγονός: οι εργασίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση του είναι περιφρονημένες. Τα επαγγέλματα αμείβονται αντίστροφα προς την αναγκαιότητα τους. Πολλοί άνθρωποι αποκτούν φήμη και πλούτη, ενώ ο αγρότης, που η κοινωνία χάνεται χωρίς αυτόν, βασανίζεται μέσα στη φτώχεια και την περιφρόνηση».
Ο Ζαχαρίας Αγγελάκος δεν προσβάλει την κοινή λογική όταν επιμένει στη θεωρία της φυσικής ισότητας των ανθρώπων. Η εργασία είναι για τη φυσική ανάπτυξη και η σκόλη για την ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου. Από τα ωφελήματα της πρώτης έχουν αποκλειστεί οι πλούσιοι και από της δεύτερης οι φτωχοί. Όποιος είναι φτωχός σε υγεία ή σε πνευματικότητα, είναι μισός άνθρωπος. Έτσι, η υποταγή του εργαζόμενου σε μια ανόητη εργασία, του στερεί άδικα τη δυνατότητα της πνευματικής ανάπτυξης.
Γνωρίζοντας το ποιητή, όχι μόνο από τα ποιήματα του, τα θεατρικά έργα που ανέβασε στη σκηνή και τη συμμετοχή του στα πολιτιστικά και πολιτικά δρώμενα, αλλά και από τις προσωπικές μας συζητήσεις κατάλαβα ότι συναναστρέφομαι έναν ασυμβίβαστο άνθρωπο. Η ηθική του και ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τα πράγματα αποβάλλουν από τις αξίες του ότι κρίνει άχρηστο. Διαπίστωσα ότι είναι τόσο επίμονος που συχνά μένει μόνος. Είναι τόσο σταθερός στις απόψεις του που συχνά γίνεται εριστικός. Προσέξτε όμως: άλλο εμμονή κι άλλο επιμονή. Προσωπικά πιστεύω ότι ο πρώτος, της εμμονής, είναι μπλοκαρισμένος από τις αντιλήψεις και τις ιδέες του, ενώ ο δεύτερος, της επιμονής, είναι ανυποχώρητος στις αρχές του.
Αν έχει δίκιο είναι στο σωστό δρόμο, αν έχει άδικο βρίσκεται σε αδιέξοδο.
Κι επειδή όλοι έχουμε δικαίωμα γνώμης, καταθέτω την άποψη ότι όλοι πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα και με τα μάτια των άλλων, οι οποίοι περιβάλλονται από διαφορετικές συνθήκες κι έχουν διαφορετικά βιώματα.
Με άλλα λόγια να είμαστε διαλλακτικότεροι με τις απόψεις των συνανθρώπων μας.
Πίσω από το ευγενικό χαμόγελο της κατανόησης συχνά κρύβεται ο αυστηρός κριτής, ο ψυχαναλυτής, ο ηθικός αναδιφητής. Διαπίστωσα λοιπόν, ότι ο Ζαχαρίας, δεν είναι πάντα ούτε Ζάχαρη και… ο Αγγελάκος δεν είναι πάντα Άγγελος. Δεν χαρίζεται και δεν χαρίζει. Δεν είναι κόλακας ούτε κολακεύεται. Είναι αυστηρός με τον εαυτό του αλλά και με τους άλλους. Ιδιαίτερα τους ανθρώπους του σιναφιού του. Κάτι του έχει μείνει από τους αυστηρούς ρόλους της αρχαίας τραγωδίας που σκηνοθέτησε κι ερμήνευσε και ενίοτε εξαπολύει τους κεραυνούς του. Αυτά τα φανερώνει και με το λόγο του και με τη στάση στη ζωή του. Στη ποίηση του, η ανυποχώρητη στάση του, εκδηλώνεται τόσο στο ποίημα του με τίτλο «Στον ηγέτη που πίστεψα», όσο και στο ποίημα του «Ασυμβίβαστος».
Όμως αλήθεια, αφήνει τις πόρτες τις αντίληψης του ανοικτές, οι είσοδοι των συναισθημάτων του δεν έχουν σφραγιστεί, οι δρόμοι των αισθήσεων του δεν έχουν αποκοπεί, οι οδοί της φαντασίας του είναι ορθάνοιχτοι, τα λιβάδια της συνείδησης του δεν γέμισαν βρωμιά.
Να, ποια είναι η ποιοτική διαφοροποίηση του αληθινού δημιουργού: Αφήνει όλες τις αισθήσεις του ανοικτές, με τέτοιο τρόπο, που να μην κινείται σε απραγματοποίητους κόσμους.
Είναι αλήθεια ότι αυτό που σήμερα πουλάει είναι ο φόβος. Είναι πολλά που καταπιέζουν τον ερωτισμό μας και μεταβάλλουν το φυσικό περίγυρο σε έρημο των αισθήσεων με τη μορφή άχρωμων λειτουργικών επίπλων, γεωμετρικών χώρων, άτονης μουσικής και άχαρης ερημιάς. Είναι γεγονός, ότι η τυποποίηση, η εξαφάνιση της πολλαπλότητας, του αυθορμητισμού, του ερωτισμού και της… ίσως πηγαίας ιδιαίτερης ατομικότητας, είναι τα πνευματικά αίτια του σύγχρονου φασισμού.
Έχει ενδιαφέρον, σκεφτείτε, η κοσμολογία μας, να είναι μια επαναστατική ενόραση του σύμπαντος, που μετασχηματίζεται «καθ’ ομοίωση του ανθρώπου» από τη δημιουργική φαντασία. Όχι μια θεώρηση του πως είναι συνταγμένα τα πράγματα αλλά πως θα μπορούσαν να είναι. Όχι μια ελευθερία μέσα στη τάξη, αλλά, η ελάχιστη τάξη της ελευθερίας.
Τι έχει να φοβηθεί ο ορφανός γιος μιας μάνας, που ανάθρεψε 7 παιδιά μονάχη, σε μια ξένη πόλη, στα πιο ταραγμένα χρόνια της ελληνικής ιστορίας; Τι μπορεί να φοβηθεί ένας μαχητής του πυρήνα της ομάδας Λαμπράκη; Τι μπορεί να φοβηθεί ένας άνθρωπος που η χούντα του έκλεισε το καφέ – θέατρο «Σοφίτα», το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που είχε και κυνηγήθηκε μαζί με τους αριστερούς του συντρόφους; Τι μπορεί να φοβηθεί ένας διανοητής που τον θάνατο περιφρονεί;
Η άποψη του ποιητή, για την σωματική, αλλά περισσότερο την πνευματική και ψυχική φυλάκιση εκφράζεται με λίγες ποιητικές λέξεις στο ποίημα του με τίτλο «Η φυλακή»
«Οι πηγές της τέχνης είναι ο ενθουσιασμός και η έμπνευση, με μια λέξη η ζωτικότητα. Αν η κοινωνία τα σαρκάζει και τα καταπιέζει, τρελή είναι η κοινωνία, όχι ο καλλιτέχνης.».
Ο Ζαχαρίας Αγγελάκος είναι παιδί του πολέμου. Δεν άκουσε απλά αφηγήσεις όπως πολλοί από εμάς. Έζησε τη φρίκη, περπάτησε με γυμνά πόδια σε χωμάτινους δρόμους, έζησε, μεταπολεμικά τον εμφύλιο, αργότερα την έντονη πολιτική αντιπαλότητα, τις ιδεολογικές ζυμώσεις των ταραγμένων εποχών, την τρέλα της χούντας, έζησε διωγμούς και ανελέητο κυνηγητό. Είδε τη ζωή του πάνω και κάτω πολλές φορές. Σημασία είχε όμως, ότι πάντα είχε το κουράγιο να σηκώνεται. Καμιά δύναμη δεν μπόρεσε να τον καθηλώσει.
Αγνό χωριατόπαιδο από τον Άγιο Δημήτριο της Μονεμβασιάς, ορφάνεψε 8 χρονών. Με τα 6 αδέρφια του και τη μάνα του, ήρθε στο Πειραιά, όπως οι χιλιάδες Έλληνες από όλη την επαρχεία. Αισθάνεται υπερήφανος για την ταπεινή καταγωγή του. Κάτι ηρωικό και ανυπότακτο τον ενέπνευσε σε όλη τη ταραγμένη ζωή του. Οι θύμισες του είναι δυνατές. Χάραξαν τη καρδιά όπως κοπίδι στο φρέσκο ζυμάρι.
Τελικά, αυτό που μένει πίσω μας, είναι το άρωμα μιας ζωής, εκείνο το άρωμα που, παρότι δεν είναι κοφτερό, κόβει το χρόνο όπως το μαχαίρι έναν ώριμο καρπό.
Για τον ποιητή Ζαχαρία Αγγελάκο οι αναμνήσεις και η προγονική γνώση είναι η μαγιά.
Αυτή την περίοδο της ζωής του, πετά μπρος και πίσω. Μοιάζει ανίκανος να μείνει στο παρόν ή να επιστρέψει στο πριν. Το βέβαιο είναι ότι δεν μπορεί να ζήσει τη ζωή του αγνοώντας τη Μήδεια, την Αντιγόνη, τον Κρέοντα. Αυτές είναι οι ρίζες μας. Πώς μπορεί κανείς να ζήσει μια αυθεντική ζωή χωρίς να έχει τη σκιά της ανθρωπότητας πίσω του;
Μπορεί κανείς να ζήσει, τουλάχιστον από εμάς τους Έλληνες, χωρίς να ξέρει ποια ήταν η Μήδεια και ποιος ο Ιάσονας;
Αυτή είναι μια μόνιμη, δική του επιθυμία: Να γνωρίσουν οι νέοι την σκέψη των αρχαίων τραγικών, την σκέψη της αρχαίας φιλοσοφίας. Γι αυτό ανεβάζει έργα της αρχαίας τραγωδίας και καλεί τους νέους και τα σχολεία να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις. Αυτή του η γνώση τον βοηθά ποιητικά να κάνει παρομοιώσεις και παραλληλισμούς. Για παράδειγμα στο ποίημα του που αφιερώνει στη Μελίνα την οποία παρομοιάζει (οι υπερβολές του δεν ξενίζουν):
«Ιέρεια, Καρυάτιδα, Ολύμπια Θεά
Πώς να σε πει ο ποιητής να μην σε αδικήσει.
Φόρεσες της πατρίδας σου αέρινα φτερά,
Τον κόσμο όλο έκανες γι’ αυτή να τραγουδήσει»
Το καταστάλαγμα που μένει από τα ποιήματα του Αγγελάκου, αλλά και από το πρόσφατο μονόπρακτο «Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ», το οποίο πιστέψτε, είναι ο ίδιος κρίκος στην ίδια αλυσίδα του τρόπου που ο Ζαχαρίας αντιλαμβάνεται τη ζωή, είναι η εικόνα ενός ασυμβίβαστου διανοητή.
Η ατομικότητα, είναι ο Διανοητής ο ίδιος, το δέντρο το αθάνατο, που φύλλωμα του είναι οι προσωπικότητες που ανανεώνονται περιοδικά, για να ζήσουμε την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο της ανθρώπινης ψυχής μας. Το καθετί που ρουφάνε και αφομοιώνουν τα φύλλα, στο διάβα μιας ζωής, πλουτίζει τους χυμούς που κυκλοφορούν στο δέντρο, κι όταν έρθει το φθινόπωρο, οι χυμοί αποτραβιούνται μέσα στον κορμό που γέννησε το φύλλωμα, και τα φύλλα ξεραίνονται, πέφτουν και πεθαίνουν. Μόνο ο Διανοητής ζει παντοτινά. Είναι ο άνθρωπος που γι’ αυτόν, ποτέ δεν θα σημάνει η ώρα του. είναι ο αιώνιος νεανίας, παίρνει το σώμα του, κι έπειτα τ’ αφήνει, όπως τα φορέματα του τα παλιά που τα βγάζει για να ντυθεί με τα καινούργια. Κάθε προσωπικότητα είναι ένας ρόλος για τον αθάνατο ηθοποιό, που ξαναπαρουσιάζεται στη σκηνή πολλές, πάρα πολλές φορές.
Όμως σε τούτο το αληθινό δράμα της ζωής, το κάθε πρόσωπο που ενσαρκώνει, είναι παιδί όλων των προσώπων που προηγήθηκαν, και πατέρας αυτών που είναι να ‘ρθουν, έτσι που το δράμα της ζωής είναι μια ιστορία με συνέχειες, είναι μια ιστορία αυτού του ίδιου του ηθοποιού που παίζει τους διαδοχικούς ρόλους.
Ο αφαιρετικός λόγος στη ποίηση είναι κανόνας. Ένας κανόνας που δύσκολα διδάσκεται. Η περιεκτικότητα του λόγου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Να πεις πολλά με ελάχιστες λέξεις. Να περάσεις συμβολισμούς και να γεμίσεις συναισθήματα τον αποδέκτη του λιτού λόγου, είναι μια τέχνη που την κατέχουν λίγοι.
Μπορεί να γίνονται μικρά στιχάκια σπινθήρες περισσότερο αισθημάτων, παρά σκέψεων, όμως ακούστε, πως μπορεί να αποδοθεί, σε μια λιτή γραμμή, η ανέκφραστη αγάπη. Τρία δείγματα – διαμάντια του ποιητή:
Επίγραμμα:
«Όσο πρωί κι αν σηκωθώ,
Με προλαβαίνει η θύμησή σου»
Στην Αγγελική
«Ήπια κρυφά τα μάτια σου
Και μέθυσα με φως»
Ενέδρα
«Ανύποπτος από αγάπη και καημούς,
Στην πρώτη έπεσα του έρωτα ενέδρα»
Οι ρομαντικοί της εποχής μας είναι λίγοι.
Λίγοι είναι αυτοί που δεν έχουν ανάγκη, σαν τον Φάουστ, να κάνουν συμφωνία με το διάβολο, για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν, τις χαρές που ο Φάουστ αποκτά σαν αντάλλαγμα, αυτοί τις έχουν μόνοι τους: Νιάτα, ανωτερότητα, ευφυΐα, αξία και το χάρισμα της αληθινής πνευματικής ελευθερίας. Είναι λίγοι που μπορούν να βυθίζονται και να ταξιδεύουν στα πελάγη χωρίς πλεούμενο. Είναι λίγοι, οι ρομαντικοί, που θέλουν να σπάσουν τους δεσμούς της κλασικής λογικής και να χυθούν ελεύθερα στο ποτάμι των αισθημάτων. Γι αυτό, λίγοι, είναι οι επαναστάτες στην πολιτική και τον καθωσπρεπισμό. Καμιά φορά η λογική είναι αυταρχισμός, το αίσθημα, ελευθερία, οι ρομαντικοί, αν και μερικοί ρασιοναλιστές υποστηρίζουν το αντίθετο, είναι γνήσιοι πολιτικοί επαναστάτες, ηθικά και ψυχικά αναρχικοί που δεν αφομοιώνονται από το σύστημα.
Ο ρομαντισμός, του ποιητή Αγγελάκου είναι διάχυτος. Αν δεν υπάρχει καρδιά που μπορεί να ερωτευθεί δεν μπορεί να γράψει ποίηση. Ο Ζαχαρίας Αγγελάκος, είναι ερωτικός μέχρι το τελευταίο του κύτταρο. Πίσω από την ατημέλητη μορφή του κρύβεται ένα ερωτικό νεανικό πάθος, που δεν έχει σχέση με την υποκριτική ικανότητα του ηθοποιού που ανασαίνει μέσα του.
Ο ερωτισμός του είναι χείμαρρος πάθους και εκδήλωσης αισθημάτων.
Αυτό που κραυγάζει, χωρίς ηλικιακές αναστολές, το είδαμε και στο μονόπρακτο έργο του «H άλλη όψη του φεγγαριού» που ερμήνευσε συγκλονιστικά ο Παναγιώτης Τσακίρης, είναι η επιθυμία του, η αγάπη ν’ ακουστεί.
Πολλοί άνθρωποι συμβιώνουν χωρίς να λένε ο ένας στον άλλο «σ’ αγαπώ». Αφήνουν μια ζωή να κυλά βιαστικά και δεν εκφράζουν την αγάπη τους σα να είναι ταμπού.
Γιατί να περιμένουμε μια ζωή; Γιατί να φαίνεται η αγάπη μόνο από το αποτέλεσμα μικρών πράξεων;
Ο ποιητής μας διδάσκει να το λέμε ο ένας στον άλλο. Μας διδάσκει ότι πρέπει να λέμε «σ’ αγαπώ» φωναχτά και δημόσια. Να ένα παράδειγμα:
Οπτασία
Όταν τα μάτια σου,
Πλανώνται στον ορίζοντα,
Αναζητώντας τα χρώματα της Ίριδας,
Να ζωγραφίσουν τη ζωή,
Εγώ χτίζω εκκλησιά.
Για να στεγάσω
Την αύρα του προσώπου σου.
Ο Ρομαντισμός, η ποιητική ευαισθησία, απ’ ότι φαίνεται δεν είναι προνόμιο των πολλών. Γι αυτό, προτείνω, να αποκτήσετε το βιβλίο του Ζαχαρία, νέοι και ώριμοι για να απαγγείλετε στον αγαπημένο σας ή στην αγαπημένη σας ένα από τα ποιήματα του.
Κατανοώ την αντίσταση των λίγων στον ακρωτηριασμό της ανθρώπινης φαντασίας, στον πολιτιστικό εκχυδαϊσμό του πάθους και της ατομικότητας.
Ο Θεός δεν κρατά βιβλίο εσόδων και εξόδων. Το κατανοώ κι ας είμαι οικονομολόγος προς το «ζην», ούτε δελεάζομαι από τις υποταγμένες συνειδήσεις ντυμένες με ακριβά κουστούμια, που ενσαρκώνουν τις καλύτερες κομφορμιστικές αρετές των σύγχρονων αστών.
Να τι θαύμασα στον Ζαχαρία: Αντίθετα με τον αστό Ιώβ, ο δικός μας ρομαντικός ποιητής διεκδικεί τον Προμηθέα, το μυθικό αντάρτη που ορθώθηκε ενάντια στη θεία εξουσία η οποία αρνείται την πρόοδο του ανθρώπου.
Θεωρώ ότι μέσα από τα ποιήματα του ενώνει τη τέχνη και τη ζωή.
Είναι μια σπάνια προσωπικότητα που το πάθος είναι το μοναδικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορεί να ζήσει σαν ένας άνθρωπος αληθινά ζωντανός.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα, του πραγματικού σύγχρονου ρομαντισμού, κατανοώ τον αντικομφορμιστή ποιητή, γιατί αντιστέκεται στο σύστημα της στενόκαρδης ηθικής και της απάνθρωπης οικονομίας.
Κατανοώ τον φίλο Ζαχαρία και τον θεωρώ: «πνεύμα της ψυχής χωρίς αλυσίδες». Η λευτεριά του είναι πιο λαμπρή στα σκοτάδια! Γιατί εκεί κατοικεί η καρδιά που μόνο η αγάπη του κρατάει.
Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
“Οι σοφοί και σπουδαγμένοι,
συμβρεθήκαμε οι καημένοι,
να μας πουν ορθά κοφτά,
τι σημαίνει λευτεριά.
Ήταν όλοι γελαστοί,
και με την κοιλιά πρηστή,
από τη μάσα και το πιόμα
και μας έβλεπαν σαν πτώμα.
Λιχουδιές ένα σωρό,
που τις φτιάχναμε καιρό,
δέκα λόγους σοβαρούς,
πουν για όλους τους καιρούς”.
Τέλος αφιερώνω ένα ποίημα του Τσάιλντ Χάρολντ, άσμα ΙΙΙ (3ο) με τίτλο: «Ο άνθρωπος του κόσμου» που νομίζω ότι ταιριάζει στον Ζαχαρία Αγγελάκο:
«Δεν αγάπησα τον κόσμο, ούτε κι αυτός με θέλησε.
Δε λάτρεψα τις ιεραρχίες του,
ούτε λύγισα το γόνατο, υπόμενα μπροστά στα είδωλα του.
Δε χαμογέλασα ψεύτικα, ούτε κραύγασα μια ηχώ για να λατρέψω.
Ανάμεσα στα πλήθη δεν ήμουν άλλος ένας αριθμός.
Ήμουν μαζί τους μα δεν ήμουνα δικός τους.
Ήμουν και θα είμαι μόνος, ζωντανός στη μνήμη τους ή ξεχασμένος».
Νίκος Κωνσταντινίδης
