Μία ιδέα που γίνεται όραμα, ένα όραμα που γίνεται στόχος και η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής (BCK) στην Ελλάδα αποτελεί ήδη πραγματικότητα χάρη στην Λουκία Θωμοπούλου, που είναι η ψυχή, ιδρύτρια και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του θεσμού.
Με την ευκαιρία της έκθεσης κεραμικής των Γιώργου Τσεριώνη και Νάσιας Παυλίδου “Ένα άνθος που δεν φοβάται τον χρόνο” που πραγματοποιείται την Τετάρτη 13 Αυγούστου στα πλαίσια της Καλλιτεχνικής Διαμονής στο Κατάλυμα της Γαλλίας στη Ρόδο, είχαμε την χαρά να την συναντήσουμε και να μιλήσουμε μαζί της για την 2η Μπιενάλε που θα πραγματοποιηθεί στη Ρόδο από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 2026 και της οποίας η προετοιμασία έχει ήδη ξεκινήσει!
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Πώς γεννήθηκε μέσα σας η ιδέα για την Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής στην Ελλάδα (BCK);
Ύστερα από χρόνια ενασχόλησης με την κεραμική και πολλαπλά ταξίδια στο εξωτερικό, ειδικά σε διοργανώσεις και εκθέσεις αφιερωμένες στην τέχνη, συνειδητοποίησα ότι στην Ελλάδα απουσίαζε ένας θεσμός που να εκπροσωπεί την κεραμική με σοβαρότητα, φρέσκια ματιά και διεθνή προσανατολισμό. Δεν υπήρχε πλατφόρμα η οποία να ενώνει την παράδοση με τη σύγχρονη εικαστική έκφραση, να προβάλλει τους καλλιτέχνες στο εξωτερικό ή να προσελκύει σημαντικούς δημιουργούς στην Ελλάδα.
Η ανάγκη αυτή έγινε σταδιακά εσωτερική παρόρμηση και καλλιέργησε το όραμα. Κάπως έτσι ξεκίνησε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας θεσμός στον οποίο η σύγχρονη κεραμική θα μπορεί να σταθεί στο ύψος της ως τέχνη με λόγο, ταυτότητα και παγκόσμια φωνή.
Τι προκλήσεις είχε η υλοποίηση αυτού του οράματος;
Οι προκλήσεις, ήταν και παραμένουν, πολλές και σύνθετες. Σε κάθε νέο νησί ξεκινάμε σχεδόν από το μηδέν. Χτίζουμε δομές στήριξης, οργανώνουμε την παραγωγή με τοπικούς και εξωτερικούς συνεργάτες, αναζητούμε χορηγίες, χτίζουμε συμμαχίες.
Το πιο δύσκολο όμως είναι να ανατρέψουμε την αντίληψη πως η κεραμική είναι απλώς μια «χειροτεχνία» ή ένα στοιχείο λαϊκής παράδοσης. Αγωνιζόμαστε να αναγνωριστεί ως ένα σύγχρονο, δυναμικό εκφραστικό μέσο με καλλιτεχνικό βάθος και κοινωνικό αντίκτυπο.
Παρά τις δυσκολίες, κάθε βήμα αποτελεί και μια κατάκτηση. Κάθε νέο νησί μάς καλεί να ανταποκριθούμε σε διαφορετικές συνθήκες, προσφέροντάς μας όμως τη δυνατότητα να χτίσουμε δεσμούς με τους ανθρώπους που το κατοικούν.
Η εμπειρία μάς φέρνει κοντά στον τόπο, όχι μέσα από την επιφανειακή ματιά του περαστικού, αλλά με τη διάθεση εκείνου που ακούει, παρατηρεί και συμμετέχει με ειλικρίνεια και σεβασμό. Αυτό μας επιτρέπει όχι μόνο να παρουσιάζουμε τα έργα των καλλιτεχνών, αλλά και να αναδεικνύουμε τον ίδιο τον τόπο με αγάπη, φροντίδα και αληθινό ενδιαφέρον.
Τι σας συγκινεί στην κεραμική και πώς μπήκε στη ζωή σας;
Η κεραμική μπήκε στη ζωή μου πριν από περίπου 15 χρόνια, σχεδόν τυχαία αλλά με κέρδισε αμέσως. Η αίσθηση του πηλού, η μεταμόρφωσή του, η ευεργετική του δράση, ο απρόβλεπτος διάλογος με τη φωτιά.
Το πρώτο μου κεραμικό το έψησα σε καμίνι Raku και η εμπειρία αυτή ήταν καθοριστική. Με γοήτευσε. Ως άνθρωπος που σκέφτεται με τετράγωνη λογική και θέλει να έχει τον έλεγχο των καταστάσεων, βρήκα στην κεραμική μια ισορροπία και αφέθηκα να με παρασύρει.
Πώς ήταν η εμπειρία της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής στην Ελλάδα που πραγματοποιήθηκε στη Σαντορίνη;
Μοναδική! Ήταν ένα όραμα που έγινε πραγματικότητα και, ταυτόχρονα, ένα ορόσημο για τη σύγχρονη κεραμική στην Ελλάδα. Παρά τις προκλήσεις, η ανταπόκριση ξεπέρασε κάθε προσδοκία από καλλιτέχνες, επιμελητές, θεσμούς, αλλά και από το κοινό της Σαντορίνης και τους επισκέπτες του νησιού. Καταφέραμε να φέρουμε τη σύγχρονη κεραμική στο προσκήνιο, σε ένα νησί όπου η γη και η φωτιά είναι μέρος της ταυτότητάς του.
Η Σαντορίνη ήταν μια πετυχημένη αφετηρία γιατί μας πίστεψε. Μας αγκάλιασε και μας στήριξε σε κάθε βήμα. Όπως λέει και η παροιμία, «ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη». Το αποτέλεσμα ήταν καρπός συνεργασίας.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ο Δήμος Θήρας, το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, το Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ. Νομικός», πολλοί επαγγελματίες και χορηγοί του νησιού έγιναν όλοι συμπαραστάτες και συμμέτοχοι σε αυτό το εγχείρημα.
Όλοι μαζί δημιουργήσαμε μια μεγάλη γιορτή σύγχρονης κεραμικής και πολιτιστικές δράσεις που απλώθηκαν σε ολόκληρη την καλοκαιρινή περίοδο μέχρι το τέλος Οκτωβρίου.
Με ποια κριτήρια επιλέξατε τη Ρόδο για τη 2η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής (BCK);
Η Ρόδος είναι ένα σταυροδρόμι πολιτισμών. Θέλαμε να εστιάσουμε στη Μεσόγειο, στην ενότητα, τη συμπερίληψη, την ειρήνη και η Ρόδος είναι το ιδανικό σημείο συνάντησης ανάμεσα σε 3 ηπείρους.
Είναι ένα μεγάλο και εύκολα προσβάσιμο νησί, με κεραμική ιστορία, αλλά και μια κοσμοπολίτικη ταυτότητα και τις απαραίτητες υποδομές για να υποδεχτεί διεθνές κοινό για μια μεγάλη διοργάνωση. Η αναγνωσιμότητα και το εκτόπισμά της μπορούν να προσφέρουν στον θεσμό της Μπιενάλε διεθνή προβολή, κάτι που αποτελεί στρατηγικό στόχο.
Όμως η επιλογή του νησιού δεν ήταν μόνο στρατηγική, ήταν και συναισθηματική. Από την πρώτη μας αναγνωριστική επίσκεψη, νιώσαμε ευπρόσδεκτοι. Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μας αγκάλιασε με θέρμη, δείχνοντας ήδη από πέρυσι εμπιστοσύνη στο όραμα της Μπιενάλε.
Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η κα. Αλίκη Μοσχή, επίτιμη πρόξενος της Γαλλίας, η οποία, μέσα από τη σπουδαία της δουλειά για την ανάδειξη της κεραμικής κληρονομιάς της Ρόδου και τις καλλιτεχνικές φιλοξενίες στο Κατάλυμα της Γαλλίας, διαμόρφωσε το κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει αυτή η συνεργασία.
Από εκείνη την πρώτη επαφή, κάθε συνάντηση επιβεβαιώνει την επιλογή μας. Επισκεφθήκαμε το Λαογραφικό Μουσείο στον Αρχάγγελο, περάσαμε από εργαστήρια κεραμιστών, συνομιλήσαμε ήδη με μερικούς νέους και παλαιότερους καλλιτέχνες.
Η συνεργασία μας με την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την Υπηρεσία Νεότερων Μνημείων είναι εξαιρετική. Και όσο γνωρίζουμε το νησί, τόσο περισσότερο μας συγκινεί η πολυφωνία του, η ζωντανή του παράδοση και η αφοσίωση των ανθρώπων του.
Η αρχή έγινε, και έγινε με τους καλύτερους οιωνούς. Ξέρω πως η αληθινή ουσία αυτού του τόπου μόλις αρχίζει να αποκαλύπτεται. Ξέρω πως αυτό είναι μόνο η αρχή και πως πολλά μένουν ακόμη να ανακαλύψω και πως υπάρχουν ακόμη πολλοί άνθρωποι που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδρομή με τους οποίους δεν έχουμε ακόμα συναντηθεί. Κι όμως, ήδη νιώθω δεμένη με αυτόν τον τόπο και είμαι απόλυτα σίγουρη για αυτή την επιλογή.
Πώς εμπνευσθήκατε τον τίτλο «Where the Day Starts» / «Εκεί που Αρχίζει η Μέρα» για τη δεύτερη αυτή διοργάνωση;
Η Ρόδος είναι ευρύτερα γνωστή για τη μεσαιωνική της πόλη και την περίοδο των Ιπποτών, όμως πριν από αυτά, ήταν το νησί του Ήλιου που αναδύθηκε από την Θάλασσα για να βλέπει πρώτη το φως του.
Αυτή η μυθολογική καταγωγή, συχνά ξεχασμένη, έγινε ποιητική αφετηρία για τον τίτλο της δεύτερης Μπιενάλε.
Θέλαμε να επιστρέψουμε σε αυτό το πρώτο φως, όχι απλώς και μόνο σε σχέση με τη μυθολογική πρώτη αυγή, αλλά γιατί θέλουμε η δεύτερη Μπιενάλε να σηματοδοτήσει μια νέα εποχή με περισσότερη εξωστρέφεια, περισσότερες διεθνείς συνεργασίες και μια συνειδητή σύνδεση με τη Μεσόγειο.
Μαζί με τη Σταματία Δημητρακοπούλου και την Anissa Touati, συνεπιμελήτριες της έκθεσης, καταλήξαμε πως ο τίτλος «Where the Day Starts» εκφράζει απόλυτα το νέο ξεκίνημα αυτής της δημιουργικής πορείας. Η Ρόδος, ως τόπος συνύπαρξης και συμβίωσης πολλών διαφορετικών πολιτισμών, είναι εκείνη που θα φωτίσει τον δρόμο της δεύτερης Μπιενάλε.
Ποιος είναι ο σκοπός και οι στρατηγικοί στόχοι της 2ης BCK;
Στόχος μας είναι να εδραιώσουμε τη Μπιενάλε ως έναν θεσμό διεθνούς εμβέλειας που δίνει στη σύγχρονη κεραμική τη θέση που της αξίζει στο παγκόσμιο εικαστικό τοπίο. Θέλουμε να ενισχύσουμε τους Έλληνες κεραμίστες, να προσελκύσουμε σημαντικούς δημιουργούς από τη Μεσόγειο και να ενθαρρύνουμε τον διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες.
Εστιάζουμε στη Μεσόγειο, γιατί εκεί χτυπά μια κοινή καρδιά, κάτω από το ίδιο φως, γεμάτη μνήμες, συναισθήματα και αφηγήσεις που ταξιδεύουν από ακτή σε ακτή και συνδέουν τους ανθρώπους της περιοχής.
Πώς είναι ο κόσμος της τέχνης σήμερα στην Ελλάδα;
Ζωντανός, πολύχρωμος και γεμάτος έμπνευση. Ένας χώρος με έντονη κινητικότητα, δημιουργικό διάλογο, πνεύμα συμπερίληψης και φρέσκες ιδέες που ανανεώνουν διαρκώς το τοπίο. Η εισροή καλλιτεχνών από την Ευρώπη και άλλες περιοχές έχει εμπλουτίσει τη σκηνή, ενισχύοντας παράλληλα την ανάγκη για μεγαλύτερη εξωστρέφεια και δικτύωση.
Παρά τη δυναμική και τη δημιουργικότητα που ξεχειλίζει, χρειαζόμαστε θεσμικές δομές στήριξης και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική που συναντάμε σε άλλες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένοι, εγκατεστημένοι στην Ελλάδα, καταφέρνουν να διαπρέψουν, να συνεργαστούν και να διεκδικήσουν τον χώρο που τους αξίζει διεθνώς με πάθος, επιμονή και πίστη στο έργο τους.
Με ποιους τρόπους η κεραμική υποδηλώνει την πολιτιστική ταυτότητα ενός τόπου;
Όπως λέει η φίλη, αρχαιολόγος Ειρήνη Νικολακοπούλου, «η κεραμική μιλάει» και τα κεραμικά αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για τις κοινωνίες του παρελθόντος.
Κάθε κεραμικό έργο κουβαλά μέσα του τη γη που το γέννησε, τα χέρια που το δούλεψαν και το πνεύμα της εποχής που το δημιούργησε. Μέσα από την κεραμική καταγράφονται ιστορίες, τελετουργίες, ανάγκες και αισθητικές που αποτυπώνουν την ταυτότητα ενός τόπου και της εποχής του.
Είναι παρούσα σε όλα τα μουσεία, σε κάθε ανασκαφή, σε κάθε ίχνος πολιτισμού. Είναι παντοτινή και, ίσως, ο πιο άμεσος και ουσιαστικός φορέας πολιτιστικού αποτυπώματος.
Ποιο είναι το σύγχρονο πρόσωπο της κεραμικής στην Ελλάδα;
Έχουμε πολλούς σημαντικούς καλλιτέχνες, παλιούς και νέους. Κεραμίστες δημιουργούς με σπουδαίο εικαστικό έργο, αλλά και εικαστικούς που επιλέγουν συνειδητά να εκφραστούν μέσα από το υλικό του πηλού.
Η σύγχρονη κεραμική δεν περιορίζεται πλέον σε λειτουργικά αντικείμενα ή σε λαϊκές παραδόσεις έχει εξελιχθεί σε ένα δυναμικό πεδίο καλλιτεχνικής έρευνας. Οι Καλλιτέχνες μας, δημιουργούν, πειραματίζονται με υλικά και έννοιες, και εντάσσουν την κεραμική στον σύγχρονο εικαστικό διάλογο. Συμμετέχουν σε εκθέσεις, αποσπούν βραβεία, αποκτούν θέση σε συλλογές και μουσεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Νιώθω ευγνωμοσύνη και περηφάνια για αυτή την κοινότητα και ελπίζω, μέσα από τη δική μου διαδρομή και τον θεσμό της Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής, να συμβάλω ουσιαστικά στην ενίσχυση και την εξέλιξή της.
About Author
