O σκηνοθέτης Γιώργος Ηλιόπουλος μιλάει στον «ΛΩΤΟ» για τη θεατρική παράσταση «Στις 10 του Ιούνη».
Τι είναι το «Documentary theatre» όπως χαρακτηρίζετε την παράστασή σας;
Είναι μία τάση που παρουσιάστηκε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στο σύγχρονο θέατρο κι έχει αποκτήσει πολλούς φίλους, ειδικά στην Ευρώπη, ενώ πρόσφατα βλέπουμε και στις αθηναϊκές σκηνές ότι, π.χ. υπάρχει άνθιση στο λογοτεχνικό θέατρο: πολλά λογοτεχνικά έργα, ποιήματα, νουβέλες βρίσκονται στη σκηνή. Αυτή η τάση χρησιμοποιεί ιστορικά στοιχεία που παίζουν ρόλο στην δράση. Σχετίζεται επίσης με την υποκριτική των ηθοποιών που είναι περισσότερο ρεαλιστική κι εμπλουτισμένη με ένα νέο στοιχείο, "μπαίνω στο ρόλο, βγαίνω από το ρόλο". Έχει ρίσκο, είναι ένας ενδιαφέρων αλλά και δύσκολος τρόπος υποκριτικής, που απαιτεί να έχεις κατακτήσει το ψυχολογικό και ρεαλιστικό θέατρο για να περάσεις μετά στην αποδόμησή του. Είναι επίσης ένας τρόπος που μιλάει πιο πολύ στην ψυχή των ανθρώπων.
Γιατί απ’ όλη την ελληνική ιστορία διαλέξατε και επικεντρωθήκατε σ’ αυτό το μελανό σημείο;
Δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Η Ελλάδα είναι ένας μαρτυρικός χώρος που δεν ηρέμησε ποτέ από αγριότητες. Όπου και να κοιτάξεις γύρω μας υπάρχει ολοκαύτωμα. Μικρασιατική καταστροφή, κατοχή, επταετία, η σημερινή κατάσταση. Έκανα αυτό το έργο για να μη γίνει η μνήμη λήθη, όχι για να δείξω ότι οι Γερμανοί είναι κακοί. Αυτοί οι νεκροί είναι ζωντανοί, βρίσκονται ακόμα γύρω μας. Είναι μια σφαγή που δεν έχει δικαιωθεί, γι’ αυτό γράφτηκε. Το μόνο που ζητάμε είναι μια συγγνώμη.
Από πού αντλήσατε το υλικό σας;
Ανάτρεξα σε όσα έχουν γραφεί, στα ιστορικά κείμενα, στο διαδίκτυο, σε ιστορίες των ίδιων των επιζώντων. Όταν ανακοίνωσα την πρόθεσή μου με βρήκαν και μόνοι τους άνθρωποι. Κάποιοι από αυτούς θα παρακολουθήσουν και την παράσταση μαζί μας, εδώ στη Ρόδο. Ότι συνέβη στο Δίστομο ξεπερνάει κάθε φαντασία, κάθε θηριωδία. Το έργο είναι μυθοπλασία με στοιχεία και γεγονότα που συνθέτουν τους χαρακτήρες. Δεν είμαι ιστορικός, σίγουρα θα υπάρχουν λάθη. Έκανα απλά ένα βήμα, ώστε οι επόμενοι που ίσως ασχοληθούν με το θέμα να μπορέσουν να το κάνουν καλύτερα και πιο οργανωμένα. Δεν θέλουμε να κουνήσουμε το δάκτυλο, αλλά να ευαισθητοποιήσουμε.
Πώς νιώθατε μπαίνοντας όλο και πιο βαθειά στα γεγονότα;
Ήταν κάτι συγκλονιστικό. Καταρχήν συνειδητοποίησα πόσο λίγα γνώριζα μέχρι τότε, όπως και οι περισσότεροι από εμάς. Το πέπλο της τραγωδίας καλύπτει τα πάντα, μας βοηθάει να μην το ψάχνουμε. Μιλάμε για σφαγή αθώων. Δεν τους πυροβόλησαν, τους κατέσφαξαν. Γυναικόπαιδα, ηλικιωμένους, μωρά αβάφτιστα, έμβρυα που αποσπάστηκαν από τη μητρική κοιλιά… θηριωδία άνευ προηγουμένου! Επίσης λεηλάτησαν το χωριό, βίασαν γυναίκες, κοπέλες που αντιστάθηκαν τις σκότωσαν και τις βίασαν νεκρές. Όταν ήλθα σε επαφή με το υλικό σοκαρίστηκα. Έκλαιγα για μέρες, δεν μπορούσα να συνέλθω. Κάποια στιγμή άρχισα να γράφω, αλλά το παράτησα, δεν άντεχα. Όμως η ιστορία στοίχειωνε μέσα μου. Έχω κι αυτόν τον ψυχαναγκασμό, όταν αρχίσω κάτι θέλω και να το τελειώσω. Έτσι, ξαφνικά τον φετινό Ιούνιο πήρα την απόφαση να ολοκληρώσω το κείμενο. Δεν μου ήταν εύκολο.
Γιατί;
Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να ξεπεράσω το συναισθηματισμό μου, να σταθώ αντικειμενικός, να μην κουνήσω το δάχτυλο σε κανέναν, αλλά να θυμίσω ότι υπάρχει μια σφαγή που δεν δικαιώθηκε. Είμαι... «μελούρας» από μόνος μου, ωστόσο κανείς δε μπορεί να είσαι πιο ευαίσθητος από αυτόν που έχασε τους ανθρώπους του. Δεκαετίες μετά, στο Δίστομο οι κοπέλες παντρεύονταν φορώντας μαύρα νυφικά. Σας το λέω και ανατριχιάζω. Μια άλλη πρόκληση ήταν ότι για πρώτη φορά σκηνοθετώ έργο που έχω γράψει ο ίδιος. Γενικά πιστεύω ότι όταν γράψω κάτι, πρέπει να φύγει από μένα, να το αναλάβει άλλος. Στις πρόβες κάποιες φορές ανησυχούσα, αναρωτιόμουν αν έκανα καλά ή όχι, αν θα τα καταφέρω. Σ’ αυτές τις στιγμές με στήριξαν πολύ τα παιδιά της θεατρικής ομάδας.
Συνεργάζεστε για τέταρτη φορά με την ομάδα «Πράξις».
Ναι, η ομάδα έχει ανεβάσει στο παρελθόν δύο δικά μου έργα κι έχω σκηνοθετήσει δύο παραστάσεις τους. Δεν μιλάμε για απλή συνεργασία, τους νιώθω κυριολεκτικά σα να είναι η οικογένειά μου. Τους αγαπώ, τους εκτιμώ και τους σέβομαι. Υπάρχουν μέλη της ομάδας που είναι στο θέατρο περισσότερα χρόνια κι από εμένα, έχουν κλείσει εικοσαετία. Αλλά μ’ έχουν εντυπωσιάσει και τα νέα παιδιά – γιατί η «Πράξις» είναι ένα ανοιχτό, ζωντανό σύστημα που συνεχώς ανανεώνεται και εμπλουτίζεται – με την αυτοθυσία και την αυτοδιάθεσή τους. Είμαι τελειομανής και ζητώ το καλύτερο απ' όλους - και από μένα και από τους ηθοποιούς. Και, πιστέψτε με, δεν είναι καθόλου εύκολο Αύγουστο μήνα στη Ρόδο, όταν όλος ο κόσμος βρίσκεται στις παραλίες, εσύ να καταπιάνεσαι μ’ ένα τόσο βαρύ θέμα και να δουλεύεις αφοσιωμένα για μία τόσο απαιτητική παράσταση.
Η παράσταση πλαισιώνεται και με ζωντανή μουσική συνοδεία.
Ναι, Μάνος Σάββενας, Γιάννης Χατζηδιάκος, Ανθή Πατσάη – μοιραία συνάντηση, καρμική. Ο Μάνος είναι απαραίτητος συνεργάτης, συζητούσαμε πολύ για την παράσταση. Ρόδιοι και οι τρεις. Είμαι περήφανος που τους ξέρω και με στηρίζουν στη δουλειά μας.
Το έργο ανεβαίνει πρώτη φορά εδώ. Είναι μεγάλη παραγωγή, δεν θα βγάλει τα έξοδά του.
Ποια είναι η ανταμοιβή σας απ’ όλη αυτή τη διαδικασία;
Κέρδισα πάρα πολλά και σημαντικά ανεβάζοντας αυτή την παράσταση. Προσπαθώ να είμαι καλλιτέχνης, μάχομαι να διατηρήσω την ψυχή και το μυαλό μου καθαρά. Αυτό το έργο μου θύμισε το λόγο που αποφάσισα να κάνω θέατρο, που αγάπησα αρχικά την τέχνη, με επανέφερε στη ρίζα της ουσίας μου, με ταρακούνησε, με συγκλόνισε.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη σήμερα;
Οι καλλιτέχνες γράφουν την αληθινή ιστορία. Ο ιστορικός γράφει την ιστορία του νικητή. Τι θα ξέραμε για την ιστορία μας αν δεν υπήρχαν οι τραγωδίες; Μπορεί να μην έχεις ζήσει τη δεκαετία του ’50, αλλά αν διαβάσεις Καμπανέλλη και την «Αυλή των θαυμάτων», τα μαθαίνεις όλα. Καμπανέλλης, ο καλύτερος ιστορικός. Η Γκουέρνικα του Πικάσο σε συγκλονίζει, ακόμα κι αν δεν έζησες ποτέ πόλεμο!
Ο ρόλος μας είναι να θυμίσουμε στον κόσμο την ανθρώπινη φύση. Οφείλουμε να δοξάζουμε τη ζωή μας, την ελευθερία μας, να τιμάμε τους προγόνους μας για ότι απολαμβάνουμε σήμερα, να αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματά μας και να θυμόμαστε τι είναι πόλεμος, Σήμερα η ειρήνη σαν έννοια έχει υποτιμηθεί και γι’ αυτό κινδυνεύουμε. Δε φταίνε μονο οι Γερμανοί. Ο πόλεμος κάθε λαό τον κάνει Γερμανό.
Πρέπει να υπερασπιστούμε τις αξίες, τα δικαιώματά μας, τους προγόνους μας, να νιώσουμε άνετα και να συνεχίσουμε χωρίς ανασφάλεια. Όταν έχεις έναν Θεοδωράκη, έναν Τσαρούχη, ένα Ρίτσο, έναν Λειβαδίτη, έναν Ξαρχάκο δεν νιώθεις μόνος, Ξέρεις ότι έχεις την ίδια ρίζα με αυτούς. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πλούτος μας δεν είναι το απόθεμα στις τράπεζες, αλλά το απόθεμα σε σελίδες, στους τόνους μελάνι που έχουν γραφτεί.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Τον Φεβρουάριο θα ξεκινήσω την περιοδεία ανά την Ελλάδα του έργου μου «Πώς να καταστρέψετε τη ζωή σας» σε σκηνοθεσία Βασιλικής Ανδρίτσου, που παιζόταν πέρσι το χειμώνα στην Αθήνα. Και η αρχή θα γίνει, πού αλλού; Στη Ρόδο!
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
«Στις 10 του Ιούνη»
Στις 10 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί μπήκαν στο Δίστομο και σε αντίποινα για τις απώλειές τους (6 νεκροί και 15 τραυματίες) στην μάχη στο Στείριο με τους αντάρτες άρχισαν την σφαγή όσων κατοίκων έβρισκαν στο χωριό! Η μανία τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δεν ξεχώριζαν από το μακελειό ούτε τα γυναικόπαιδα, ούτε τους ηλικιωμένους! Βρέφη εκτελέστηκαν και γυναίκες βιάστηκαν πριν θανατωθούν! Η σφαγή σταμάτησε μόνον όταν νύχτωσε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Λιβαδειά, αφού πρώτα έκαψαν τα σπίτια του χωριού ενώ στη διαδρομή σκότωναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους! Οι νεκροί του Διστόμου έφτασαν τους 230 (117 γυναίκες και 113 άντρες), ανάμεσά τους και 53 παιδιά κάτω των 16 ετών, σε μια από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις στην Ελλάδα. Στον απόηχο της επιχείρησης εξιλασμού, η γερμανική θηριωδία έγινε γνωστή μέσω του δικτύου BBC στον υπόλοιπο κόσμο και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης.
Το νέο έργο του Γιώργου Ηλιόπουλου “Στις 10 του Ιούνη” ανεβαίνει για πρώτη φορά και ανήκει στη κατηγορία doku theatre, καθώς ως καμβάς χρησιμοποιούνται αληθινά γεγονότα και μαρτυρίες μιας από τις μεγαλύτερες σφαγές στη σύγχρονη Ελληνική ιστορία.
Σκηνοθεσία: Γιώργος Ηλιόπουλος
Σκηνικά : Ανδρομάχη Μπατζούκη
Μουσική : Μάνος Σάββενας & Γιάννης Χατζηδιάκος
Φωτογραφίες – προβολές – graphics: Γιώργος Ηλιόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη : Ελένη Μικρομανώλη
Μακιγιάζ :Φλώρα Σάββενα
Παίζουν ζωντανά οι μουσικοί : Μανος Σάββενας (πιανο, κρουστά, ακορντεόν ) και Γιάννης Χατζηδιάκος (κλαρίνο σαξόφωνο). Τραγούδι :Ανθή Πατσάη
Παίρνουν μέρος οι: Βαγγέλης Ανυφαντής, Γιάννης Αποκούραστος, Ρούλα Βασιλοπούλου, Γαβριήλ Καρπάθιος, Χρυσούλα Κόζα, Μίσσυ Κώστα, Ελένη Μικρομανώλη, Ανδρομάχη Μπατζούκη, Νεκταρία Νομικού, Βάσω Ντελλάκη, Γιάννης Παπαγεωργίου, Σταμάτης Παπαμιχαήλ, Ιφιγένεια Παπανικολάου, Καθολική Περνάρη, Κατερίνα Τουβρά, Κώστας Χαρτοφύλης.
3 έως και 9 Νοεμβρίου στο Δημοτικό θέατρο Ρόδου, ώρα 21.30
Εισιτήρια προπωλούνται:
«Αυλή» μεζεδοπωλείο ( πεζόδρομος Κωστή Παλαμά 17)
«Πλατής» κοσμηματοπωλείο ( Κωνστ. Υδραίου 64 )
Τιμή εισιτηρίου προπώλησης 10 ευρώ. Στο ταμείο 12 ευρώ. Φοιτητές και άνεργοι 9 ευρώ.
