Ο Κωνσταντίνος Κερεστετζής είναι ένας ζωγράφος ταξιδευτής. Ένας καλλιτέχνης που συνδέει το γήινο με το υπερφυσικό, που βλέπει βαθιά μέσα αλλά και πέρα από τον ορατό κόσμο και μας μεταφέρει αριστοτεχνικά μέσα από τα έργα του αυτή την γοητευτική οπτική.
Αφορμή για την συνάντησή μας στάθηκε η έκθεσή του με Ακουαρέλες από το Άγιον Όρος, που εγκαινιάζεται στις 25 Ιανουαρίου στον Χώρο Τέχνης Προύσης 17. Ένα ιστορικό εργαστήρι, έναν τόπο συνάντησης ζωγράφων, μια γωνιά πλημμυρισμένη από μνήμες που κρατούν περισσότερο από έναν αιώνα. Πρόκειται για το σπίτι του ίδιου του καλλιτέχνη που, μετά από πολύχρονη προσπάθεια, απέκτησε εκθεσιακό χώρο.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Μιλήστε μας για το «ζωγραφόσπιτο» της οδού Προύσης. Πώς δημιουργήθηκε και ποιο είναι το όραμά σας για αυτό;
Το νεοκλασσικό της οδού Προύσης 17 είχα την τύχη να το επισκεφθώ πρώτη φορά το 1987, νεαρός ακόμα, για να γνωρίσω και να δω τη ζωγραφική του Δημήτρη Φώτου και της συζύγου του Κλεοπάτρας Τσουράκη. Στον επάνω όροφο έμενε ένας άλλος ζωγράφος ονόματι Καλογιάννης, τον οποίο δεν αξιώθηκα ποτέ να τον γνωρίσω γιατί πέθανε νέος σχετικά.
Η επίσκεψη στο σπίτι αυτό, με συγκίνησε τόσο πολύ, που ομολογώ ότι μαγεύτηκα, το ερωτεύτηκα. Ίσως να έφταιγε η παρουσία και η ενέργεια αυτών των καλλιτεχνών που με πολύ μεράκι και φροντίδα το πρόσεχαν... Δεν ξέρω. Η αλήθεια είναι ότι έκτοτε είχα μια σταθερή επιθυμία να μπορέσω να κατοικήσω κάποτε μέσα σε αυτό το σπίτι.
Το 2003 το σπίτι ελευθερώθηκε αλλά ήταν σε κατάσταση παρακμής και εγκατάλειψης. Από το 2007 και μετά ξεκίνησα μια μεγάλη προσπάθεια ανακαίνισης έχοντας κεφάλαιο από την αναδρομική μου στο Λονδίνο και βέβαια με την σπουδαία βοήθεια που είχα από τους μαθητές μου στις εργασίες του απαιτούνταν ώστε να φτιάξουμε την σχολή ζωγραφικής που οραματιζόμασταν.
Έκτοτε έχουν υπάρξει άλλες τρεις μεγάλες εργασίες ανακαίνισης σχεδόν κάθε πέντε με έξι χρόνια και έτσι φτάσαμε στο σήμερα με μόνη εκκρεμότητα την πρόσοψη... αλλά θα πρέπει να περιμένει κάποια χρόνια μέχρι να γίνει.
Το σπίτι λοιπόν αυτό έχει τέτοια ιστορία και ζωγραφικό παρελθόν εμποτισμένο από τη ενέργεια πολλών και καλών καλλιτεχνών που είτε ήταν τακτικοί επισκέπτες είτε είχαν ζωγραφίσει σε αυτόν τον χώρο. Οπότε ο χαρακτηρισμός "Ζωγραφόσπιτο" ήρθε με πολύ φυσικό τρόπο μέσα από το αφιέρωμα του φίλου δημοσιογράφου Νίκου Βατόπουλου στην "Καθημερινή".
Επιθυμία μου είναι αυτός ο χώρος να μπορέσει να εξυπηρετήσει πέρα από την έκθεση και την προβολή του προσωπικού μου έργου, τους καλλιτέχνες εκείνους που υπερασπίζονται τις αξίες της ζωγραφικής και ενώ θέλουν να παρουσιάσουν το έργο τους δεν βρίσκουν διέξοδο στις αθηναϊκές γκαλερί.
Την επιμέλεια και την ευθύνη αυτών των δραστηριοτήτων θα αναλάβει η γυναίκα μου Μαργαρίτα Ντελή, η οποία είναι ένας άνθρωπος που αγαπάει την τέχνη και καταλαβαίνει την καλή ζωγραφική.
Η "Προύσης 17" θα είναι ένας ζωντανός χώρος αναζήτησης και καλλιέργειας ιδεών και αξιών αποτελώντας μια μορφή πνευματικού αναχώματος απέναντι στην περιβάλλουσα πνευματική πενία.
Στις 25 Ιανουαρίου εγκαινιάζεται η έκθεσή σας με ακουαρέλες από το Άγιον Όρος. Πώς γεννήθηκαν αυτά τα έργα;
Η εργασία μου στο Όρος είχε σαν πρώτο και κύριο στόχο την αναζήτηση της ζωγραφικής μέσα από το υλικό της ακουαρέλας. Συνειδητά απέφυγα να πάρω άλλα υλικά μαζί μου για να μην καταφύγω στην ευκολία του γνωστού.
Έπρεπε να βρω τρόπο να συνομιλήσω με την ακουαρέλα, να συναντηθώ μαζί της. Δεν ήταν εύκολο γιατί έπρεπε να εναρμονιστούν πολλά πράγματα για να προκύψει ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα, αλλά πάνω από όλα να συνδεθείς, να βρεθείς με το υλικό και την φύση του για να αρχίσει ο διάλογος.
Νομίζω ότι υπήρξαν καλές στιγμές σε αυτήν την περιπέτεια και αυτό επικοινωνείται με αυτήν την έκθεση.
Ταξίδι και ζωγραφική. Πώς συνδέονται μέσα σας;
Νομίζω ότι την ζωγραφική μου την έχω δημιουργήσει πιο πολύ στον δρόμο παρά μέσα στο εργαστήριο. Μου αρέσει να ταξιδεύω είτε για κάποιους μήνες είτε για χρόνια ανά τον κόσμο και να ζωγραφίζω τους εκεί τόπους. Μου προσφέρονται πολλά όμορφα και ποικίλα θέματα που ανανεώνουν την επιθυμία μου για ζωγραφική.
Πολλοί αναρωτιούνται γιατί δεν ζωγραφίζω από φωτογραφίες αντί να τρέχω και να "ταλαιπωρούμαι" έξω στον δρόμο και στην φύση. Είναι αλήθεια ότι έχει πρακτικές δυσκολίες που αποθαρρύνουν πολλούς στο να το κάνουν, αλλά όσοι το κάνουν καταλαβαίνουν ότι η βιωματική εμπειρία μέσα στο φυσικό περιβάλλον δεν μπορεί να αντικατασταθεί με τίποτα άλλο και αυτό με κάποιο τρόπο περνάει μέσα στο έργο δίνοντας του μια ζωντάνια και μια ενέργεια που η ζωγραφική από την φωτογραφία αδυνατεί να παρέχει.
Γνωρίζεις και ζεις τους τόπους με ένα μοναδικό τρόπο μέσα από την οπτική του ζωγράφου και αυτό με γεμίζει και με πληρεί σαν άνθρωπο.
Ποια ήταν η εμπειρία σας από το Άγιον Όρος;
"Το Όρος είναι το Όρος" είναι κάτι τελείως διαφορετικό και έξω από τα γνωστά κοσμικά δεδομένα καθότι διέπεται από άλλους νομούς και αξίες που μόνο όταν είσαι σε επαφή μαζί τους νιώθεις την διαφορά μέσα σου.
Είναι μια πνευματική πολιτεία ένας πνευματικός χώρος που η άσκηση και ο αγώνας των ανθρώπων για την Σωτηρία, αλλάζει μέχρι και τον αέρα... Άλλοι χρόνοι, άλλοι ρυθμοί, άλλες αξίες, άλλες ποιότητες, πιο κοντά στην φυσική κατάσταση του ανθρώπου για αυτό και οι προσκυνητές βρίσκουν εκεί μια ανάπαυση που η ζωή έξω δεν μπορεί να τους τη προσφέρει.
Ένας ζωγράφος «βλέπει» διαφορετικά τον κόσμο γύρω του;
Ο ζωγράφος τι είναι;... ή μάλλον τι θα έπρεπε να είναι;... Ένα μεγάλο μάτι που βλέπει και βιώνει τον κόσμο μέσω της όρασης. Αλήθεια χωρίς τα μάτια δεν υπάρχει ζωγραφική δεν μπορεί ούτε να παραχθεί αλλά ούτε και να ειδωθεί. Από εκεί ξεκινάνε όλα και εκεί καταλήγουν.. από το μάτι του καλλιτέχνη στο μάτι του θεατή.
Η ζωγραφική δεν περιγράφεται με λόγια, δεν μπορείς ούτε να την ακούσεις ούτε να την αγγίξεις ούτε να την γευτείς ούτε να την μυρίσεις. Μόνο να την δεις μπορείς.
Εκεί λοιπόν ο ρόλος του ζωγράφου είναι ουσιαστικός. Οφείλει να καλλιεργήσει την συνειδητότητα του βλέμματος του, να απόκτησει την συνείδηση του "Βλέπω"... γιατί αυτό θα προσπαθήσει να πραγματώσει μέσα από τα υλικά της τέχνης του.
Ζωγραφική δεν είναι οι μπογιές. Ζωγραφική είναι το μάτι του ζωγράφου. Απλά σήμερα εμείς έχουμε πάθει "στραβισμό", "αληθωρισμό", "καταρράκτη" και χίλια δυο άλλα προβλήματα που δεν μας επιτρέπουν να δούμε καθαρά για αυτό και οι εικόνες μας δεν είναι καθαρές όπως ήταν των παλαιότερων καλλιτεχνών που έβλεπαν τον κόσμο σε βάθος, ώστε έτσι να βοηθούν τους ανθρώπους να δουν, να νιώσουν και να καταλάβουν τον εαυτό τους και τον κόσμο ουσιαστικότερα.
Υπάρχουν άνθρωποι ή γεγονότα που σας έχουν βαθιά επηρεάσει;
Στη ζωή κάθε ανθρώπου υπάρχουν πάντα κάποια γεγονότα και πρόσωπα που έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο. Οι πιο σημαντικοί και καθοριστικοί άνθρωποι στην ζωή μας είναι οι ίδιοι οι γονείς μας. Χωρίς αυτούς δεν θα μιλάγαμε σήμερα, δεν θα υπήρχαμε. Αλλά επειδή είναι τόσο πίσω πίσω, ενώ ταυτόχρονα και παρόντες δεν το βλέπουμε. Είναι σαν το φως. Βλέπουμε τα αντικείμενα, τα τοπία, τους χώρους αλλά ξεχνάμε το ίδιο το φως σαν οντότητα που μας επιτρέπει να βλέπουμε αυτά που βλέπουμε.
Πότε γνωρίζετε ότι ένας πίνακάς σας είναι ολοκληρωμένος;
Αυτό είναι ένα από πιο δύσκολα προβλήματα στην ζωγραφική για όλους τους ζωγράφους.
Ο Βελάσκεθ επειδή έβλεπε τα έργα του στο παλάτι, είχε την ευκαιρία να τα ξανασκεφτεί και να τα αλλάζει μέσα στα χρόνια. Ο Μπονάρ πήγαινε και διόρθωνε τα έργα του κρεμασμένα ήδη στα μουσεία. Ο Μπέικον κατέστρεφε τα έργα του από την πολλή δουλειά και του τα έπαιρνε η γκαλερί του για να τα σώσει και να μην τα χαλάσει..
Για μένα εκφράστηκε ο Κώστας Αργύρης με ένα χιουμοριστικό αλλά αρκετά εύστοχο τρόπο ως εξής: "Ο Κερεστετζης θέλει μια ώρα για να τελειώσει ένα πίνακα και εννιά ώρες για να τον χαλάσει.." Δυστυχώς δεν ήταν λίγες οι φορές που τον θυμήθηκα!
Τι σημαίνει για εσάς η ζωγραφική;
Καταρχήν θέλω να ευχαριστήσω τον Θεό που με βοήθησε να συναντηθώ από την παιδική μου ηλικία, με την μαγεία της ζωγραφικής και έτσι να γνωρίζω με σθένος και πεποίθηση τι είναι αυτό που θέλω να ακολουθήσω στη ζωή μου. Αυτό μου επέτρεψε να κάνω από νωρίς ήδη αρκετά χιλιόμετρα δρόμο όταν πολλοί άλλοι ξεκινούσαν ήδη πολύ αργότερα.
Η ζωγραφική στα πρώτα χρόνια της ζωής μου ήταν ένα καταφύγιο, ένας χώρος που μου επέτρεπε να ζω με μια ιδιαίτερη σχέση με τον εαυτό μου αλλά και με την κοινωνία δίνοντάς μου μια ταυτότητα μέσα στον κοινωνικό περίγυρο.
Αυτό ήταν κάτι που το είχα ανάγκη σαν παιδί χωρισμένων γονιών και κακός μαθητής. Έτσι ήμουν πλέον για όλους ο "Ζωγράφος", ο "Καλλιτέχνης" κάτι το οποίο με στήριξε και με στερέωσε μέχρι να καταλάβω ότι η ζωγραφική είναι ένας τρόπος για να γίνω καλύτερος άνθρωπος αναζητώντας την αλήθεια στην τέχνη από την ηλικία των 14 ετών.
Αργότερα έμαθα ότι η ζωγραφική είναι σπουδή και μελέτη, δηλαδή Γνώση που απαιτεί πειθαρχία και συνέπεια και όχι μια άναρχη έκφραση με την ψευδαίσθηση της ελευθερίας. Αυτή η αναζήτηση με έστρεψε για πολλά χρόνια να μελετήσω μέσα στο μουσείο του Πράδο την ισπανική ζωγραφική.
Σήμερα πλέον κατανοώ πως η ζωγραφική στην ουσία της είναι η ανάγκη του καλλιτέχνη για την αναζήτηση και την παρουσία του βλέμματος μέσα του μέσω της διαχείρισης της διπλής προσοχής, τόσο προς τα μέσα όσο και προς τα έξω.
Είναι ο στοχασμός μέσω των υλικών και των μέσων της ζωγραφικής επάνω στο ερώτημα: "Ποιος είναι αυτός που τώρα ζωγραφίζει;" Μην βιαστείτε να απαντήσετε γιατί είναι πιο σύνθετο από ότι αρχικά φαίνεται το ζήτημα.
Το σχέδιο ή το χρώμα έχουν μεγαλύτερη σημασία;
Αυτή είναι μια διαχρονική διαμάχη μέσα στην ιστορία της τέχνης γιατί στην ουσία πρόκειται για την διαμάχη της λογικής και του συναισθήματος. Το σχέδιο σχετίζεται με την λογική και το χρώμα με το συναίσθημα και αυτές είναι δυνάμεις που φέρουμε όλοι μέσα μας τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε συλλογικό.
Την βλέπουμε πώς εκφράζεται μέσα από φιλοσοφικά ρεύματα και καλλιτεχνικά κινήματα. Ο νεοκλασικισμός για παράδειγμα σε σχέση με τον εξπρεσιονισμό. Το δύσκολο είναι η σύνθεση και η ισορροπία αυτών των δυνάμεων και η ιστορία μας δείχνει ότι οι ζωγράφοι είτε πήγαιναν προς την μια πλευρά είτε προς την άλλη.
Ο καλλιτέχνης που κατάφερε να βρει την Χρυσή Τομή ανάμεσα σε αυτά τα άκρα είναι ο Βερμέερ με αυτήν την λεπτεπίλεπτη ζωγραφική που μας άφησε. Προσωπικά έχω μεγαλύτερη ροπή προς το σχέδιο και λιγότερο προς το χρώμα παρόλο που προσπαθώ να κρατήσω ισορροπίες.
Ο καλλιτέχνης γεννιέται ή γίνεται;
Το μουλάρι μπορεί να γίνει άλογο; Πιστεύω ότι γεννιόμαστε με το χάρισμα. Κάποιοι άνθρωποι ευνοούνται από τις συνθήκες για να το ανακαλύψουν νωρίς, κάποιοι άλλοι αργότερα και άλλοι ποτέ...
Ο Τζιότο για παράδειγμα ήταν βοσκός. Εκεί που κάθονταν βοσκώντας τα πρόβατα, με το κάρβουνο από την φωτιά τα σχεδίαζε πάνω στις επιφάνειες των βράχων. Αν δεν πέρναγε από εκεί ο δάσκαλος Τσιμπάμπουε να τον δει και να αναγνωρίσει το ταλέντο του ζητώντας να τον πάρει για μαθητή και βοηθό στην Φλωρεντία, πολύ πιθανόν να τελείωνε την ζωή του σαν βοσκός που στον ελεύθερο του χρόνο θα σχεδίαζε με το κάρβουνο προβατάκια αντί να γινόταν -όπως και έγινε- ο πρόδρομος της αναγεννησιακής ζωγραφικής.
Ποιος είναι ο Κωνσταντίνος Κερεστετζής
Ζωγράφος με σπάνια τεχνική κατάρτιση και με άμεσες ικανότητες σύλληψης του κόσμου, ο Κερεστετζής ακολούθησε από νωρίς το παράδειγμα των παλιών μαστόρων και μετά τη θητεία στην ΑΣΚΤ (εργαστήριο του Χρόνη Μπότσογλου) και συνέχισε τη σπουδή στα μεγάλα έργα του παρελθόντος, αρχικά στο Λούβρο και κατόπιν στο Πράδο.
Από το 1993 έως το 1998 έκανε ελεύθερες σπουδές στην Ισπανία κι έζησε στο Τολέδο, επιχειρώντας μια ιδιότυπη μαθητεία στον Γκρέκο και στην πόλη που τον ανέδειξε.
Παθιασμένος ταξιδευτής, ο ζωγράφος φιλοτέχνησε το «πρόσωπο» διάφορων πόλεων από την Ευρώπη ως τη Λατινική Αμερική, με κύρια την Κωνσταντινούπολη όπου έμεινε εφτά χρόνια (2010-2017). Εκεί επιχείρησε να σκάψει στη συλλογική μνήμη και να «αιχμαλωτίσει» στον καμβά του αναμνήσεις από τους δρόμους του Φαναρίου ως τα Πριγκηπόνησα κι από τα παλιά αρχοντόσπιτα ως τα πρόσωπα των λιγοστών Ρωμιών.
Μετά τη μαθητεία του στους μεγάλους δασκάλους της Δύσης, τα τελευταία χρόνια ο Κερεστετζής αντλεί τη ζωγραφική του από τον Άθω.
Πρώτη φορά επισκέφθηκε το Όρος το 1997. Από τότε έκανε συνολικά πάμπολα ταξίδια, πεζοπορώντας επί μακρόν σε δύσβατα μονοπάτια και βγάζοντας τα σύνεργα της τέχνης του όποτε η φύση του το επέτρεπε. Το 2023 έζησε επί 3,5 μήνες σε κελιά και σκήτες, γνώρισε γέροντες και υποτακτικούς, μετείχε σε λιτανείες, αγρυπνίες και πανηγύρεις, κοινώνησε το πνεύμα και το αίσθημα της Αθωνικής Πολιτείας.
Στα έργα του αποτύπωσε όψεις ιστορικών μονών, σκητών και ασκηταριών, υμνώντας τη μοναξιά τους σε απόκρημνα σημεία κι ακτές.
