Η Έλλη Μερκούρη σκηνοθετεί την παράσταση "Η Τρελή του Σαγιό" που ανεβαίνει από την Θεατρική Ομάδα Κωφών "Τρελά Χρώματα" από τις 17 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Άβατον για 15 παραστάσεις.
Ηθοποιός και θεατρολόγος, υπεύθυνη της ομάδας, η οποία αποτελεί μια σύμπραξη κωφών & ομιλούντων καλλιτεχνών, μας μιλάει για το όραμα, τις ανάγκες, τις δράσεις και την συναρπαστική εμπειρία της με τα "Τρελά Χρώματα".
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Εκτός από σκηνοθέτης της συγκεκριμένης παράστασης, είστε υπεύθυνη της Θεατρικής Ομάδας Κωφών «Τρελά Χρώματα». Πώς και πότε προέκυψε η δημιουργία της ομάδας;
Η συνεργασία μου με την Ομάδα προέκυψε ξαφνικά και εντελώς απροσδόκητα! Με κάλεσε μια συνάδερφος ηθοποιός και φίλη, η Γιούλη Τσαγκαράκη, η οποία συμμετείχε τότε στην Ομάδα, να πραγματοποιήσω ένα σεμινάριο με θέμα το σωματικό θέατρο στα μέλη της ομάδας.
Η εμπειρία ήταν μοναδική και υπήρξε επικοινωνία από την αρχή μέσω της γλώσσας του σώματος. Λίγο μετά, εξαιτίας υποχρεώσεων χρειάστηκε να μετακομίσει και είχε την ιδέα να αναλάβω την Ομάδα.
Δεν γνωρίζω γιατί και με ποιον τρόπο της δημιουργήθηκε αυτή η ιδέα, ότι εγώ θα μπορούσα να το αναλάβω, δεν γνώριζα τότε ούτε μια λέξη νοηματικής γλώσσας, δεν είχα συναναστροφή στο περιβάλλον μου με κάνενα κωφό ή βαρήκοο άτομο.
Παρ’ όλα αυτά, η σύμπραξη κωφών και ακουόντων καλλιτεχνών πραγματοποιήθηκε και θεωρώ ότι μου πρόσφερε ένα πολύ μεγάλο δώρο!
Πώς επηρεάζει και πόσο σημαντική είναι για τα μέλη της ομάδας η συμμετοχή τους στις παραστάσεις και γενικότερα η ενασχόληση με την τέχνη;
Τα περισσότερα μέλη της Ομάδας έχουν ασχοληθεί και με άλλες μορφές τέχνης, όπως ζωγραφική, γραφιστική, χορό, διακόσμηση και τόσα άλλα. Είναι άτομα δραστήρια και δημιουργικά, γεμάτα ανησυχίες.
Όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες, θα συνδυάσουν με τις επαγγελματικές υποχρεώσεις στο θέατρο και άλλα πράγματα γύρω από την τέχνη που τους αρέσει είτε σεμινάρια, είτε ταξίδια και χαίρομαι ιδιαιτέρως για το γεγονός αυτό.
Συνήθως, όταν ξεκινάμε μια επόμενη θεατρική συνεργασία, έχει προηγηθει και η ανάλογη ανατροφοδότηση του καθενός.
Επιπλέον, στις παραστάσεις επιλέγω να συμπεριλάβω και τον συνδυασμό άλλων εναλλακτικών μορφών τέχνης, όπως body music, ινδικό κλασικό χορό bharata natyam, μουσικοκινητική, commedia dell’ arte κ.α.
Έτσι, έχουμε πραγματοποιήσει σεμινάρια και συνεργασίες με διάφορους εξειδικευμένους καλλιτέχνες. Θεωρώ πάντως, ότι έχουν μια ολιστική αγάπη για την τέχνη και το ζήτημα αυτό είναι πολύ σημαντικό για εκείνους.
Πώς ανταποκρίνεται το κοινό στις παραστάσεις της ομάδας;
Μακάρι να έβρισκα τρόπο να σας μεταφέρω τις μοναδικές εκείνες εμπειρίες που έχουμε βιώσει και αποκομίσει από τους καταπληκτικούς θεατές μας!
Κάθε παράσταση είναι ξεχωριστή, όπως συμβαίνει σε όλους τους καλλιτέχνες. Ωστόσο, στην δική μας περίπτωση, επειδή έχουμε τον συνδυασμό διαφορετικών κόσμων, κωφών και ακουόντων και η τράπουλα είναι ανακατεμμένη με διάφορους τρόπους κάθε φορά, είναι εκπληκτικό τι είδους αποτέλεσμα μπορεί να βγει στο τέλος. Σίγουρα υπάρχει πάντα ένας μπαλαντέρ που εμφανίζεται με κάποιο τρόπο...!
Υπάρχει θεσμική στήριξη για το έργο σας;
Ανάλογα τι εννοούμε με τη λέξη "θεσμική", γιατί στην Ελλάδα τα πράγματα πάντοτε κινούνται διαφορετικά.
Βεβαίως, έχουμε επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ωστόσο, αυτού του είδους οι επιχορηγήσεις δεν είναι αρκετές για όλα τα έξοδα μιας παραγωγής, πόσο μάλλον αυτές τις εποχές.
Παρ’ όλο που η Ομάδα ιδρύθηκε το 2009, δεν έχει κατορθώσει μέχρι τώρα να συμπεριλάβει στις παραστάσεις την Ακουστική Περιγραφή, η οποία αφορά τα άτομα με οπτική αναπηρία.
Για τη συγκεκριμένη συνθήκη, χρειάζονται άλλου είδους προϋπολογισμοί και δυστυχώς, αν και κάθε φορά προσπαθούμε να εξηγήσουμε την αναγκαιότητα αυτής της συνθήκης, μέχρι τώρα οι προσπάθειές μας πέφτουν στο κενό.
Η ομάδα είναι ανοιχτή σε νέα μέλη ή υπάρχουν προϋποθέσεις για να ενταχθεί κάποιος;
Αυτή τη στιγμή είναι δύσκολο να ενταχθούν νέα μέλη, καθώς υπάρχουν προηγούμενες και νέες παραγωγές που τρέχουν.
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να εξηγήσω από πλευράς μου, ότι τα μέλη της Ομάδας έχουν εκπαιδευτεί με ανάλογους κώδικες υποκριτικής, αλλά και εναλλακτικών μορφών τέχνης για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχουν αποκτήσει μεγάλη σκηνική εμπειρία. Δεν είναι εύκολο να συμπεριληφθεί κάποιος άλλος που πιθανόν δεν βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο και δεν έχει ανάλογες καλλιτεχνικές εμπειρίες.
Ωστόσο, είναι στα άμεσα σχέδια της Ομάδας να πραγματοποιήσει σεμινάρια σε σχέση με την τέχνη του θεάτρου, έτσι ώστε να μπορεί να συμμετάσχουν άτομα με ή χωρίς αναπηρία.
Μάλιστα, ήταν να πραγματοποιηθούν λίγο καιρό πριν, αλλά εξαιτίας της ενδεχόμενης καινούργιας παραγωγής, μάλλον θα ξεκινήσουν την επόμενη χρονιά.
Πώς προσεγγίζετε σκηνοθετικά τις παραστάσεις;
Όσον αφορά τις σκηνοθετικές προσεγγίσεις ποικίλουν ανάλογα με το είδος του θεάτρου που καλούμαστε κάθε φορά να ερμηνεύσουμε.
Σίγουρα, με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η υποκριτική προσέγγιση, αφού είμαι και ηθοποιός και αυτή η επικοινωνία που μπορεί να συμβεί μεταξύ των καλλιτεχνών σε συνδυασμό με τη δραματουργία του έργου.
Ωστόσο, με απασχολεί και η αισθητική και εικαστική απεικόνιση αναπαράσταση του καλλιτεχνικού εγχειρήματος, αλλά και η κινησιολογία που μπορεί να κουμπώσει και να ταιριάξει απόλυτα με το θέμα του έργου.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι έχω επιλέξει να προσεγγίσουμε έργα με διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς όπως το ιαπωνικό θέατρο με αναφορές στο Θέατρο Νο και Καμπούκι, τον ινδικό κλασικό χορό και τις συμβολικές χειρονομίες των mudras, την ιταλική commedia dell’ arte, το ιρλανδικό ή γαλλικό θέατρο.
Το θέατρο βασίζεται κυρίως στον λόγο. Πώς παρακάμπτετε αυτό το θέμα;
Είναι προτιμότερο, να επαναπροσδιοριστεί ο όρος. Δεν παρακάμπτεται το ζήτημα του λόγου. Αντιθέτως, η φωνητική ερμηνεία των ομιλούντων καλλιτεχνών συνάδει και συγχρονίζεται απόλυτα με την νοηματική γλώσσα των κωφών καλλιτεχνών.
Το γεγονός αυτό αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα και τη σύμπραξη της Ομάδας: με ποιο τρόπο επικοινωνούν οι καλλιτέχνες μέσω της τέχνης του θεάτρου, αν και το εργαλείο της γλώσσας είναι διαφορετικό.
Πολλές φορές δε, επειδή μας αρέσει και ερευνούμε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς μπορεί να μιλάει νοηματική γλώσσα ο ομιλών καλλιτέχνης, ενώ ο κωφός να μιλάει με τη φωνή του και να βγάζει τους δικούς του μοναδικούς ήχους ή να διαβάζει ο ένας τη γλώσσα του άλλου.
Τι σας τράβηξε στο έργο «Η Τρελή του Σαγιό» και αποφασίσατε να το ανεβάσετε;
Το συγκεκριμένο έργο, αν δεν κάνω λάθος ήταν το πρώτο έργο που σκηνοθέτησε ο Ανδρέας Βουτσινάς, τον οποίο είχα και δάσκαλο στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, του οποίου επίσης είμαι απόφοιτη. Όπως καταλαβαίνετε, με το έργο υφίστανται και άλλου είδους δεσμοί, ίσως περισσότερο συναισθηματικοί.
Επιπλέον, είναι ένα έργο επίκαιρο και βαθιά κοινωνικοπολιτικό, καθώς αφορά την εξουσία, την απληστία, τις ανθρώπινες αξίες, την αρετή, την ανθρώπινη βούληση και τόσα ακόμη ζητήματα που αφορούν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Ακούγεται επιτέλους η φωνή όλων εκείνων που βρίσκονται μακριά από τα γρανάζια του συστήματος και θριαμβεύει το καλό, μεταδίδοντας με τον τρόπο αυτό ένα μήνυμα αισιοδοξία και ελπίδας .
Στην παράσταση συμμετέχουν και ομιλούντες ηθοποιοί. Ποιες ειδικές γνώσεις χρειάστηκαν από εσάς για την ενορχήστρωση αυτής της ιδιαίτερης συνθήκης;
Όπως έχει αναφερθεί, μεταξύ φωνητικής ερμηνείας και νοηματικής γλώσσας, πρέπει να υπάρχει απόλυτος συγχρονισμός και επικοινωνία μεταξύ όλων των καλλιτεχνών.
Αυτό πρεσβεύει η καλλιτεχνική υπόσταση της Ομάδας, ότι οι καλλιτέχνες με ή χωρίς αναπηρία έχουν την δυνατότητα να επικοινωνούν βαθιά μέσω της θεατρικής τέχνης.
Από την πλευρά μου ως καλλιτέχνης χρειάστηκε αρκετός χρόνος μελέτης και έρευνας σε πρακτικό, αλλά και σε θεωρητικό επίπεδο, εξ ού και η μεταπτυχιακή και διδακτορική μου διατριβή, η οποία σχετίζεται με την καλλιτεχνική διαδρομή, αλλά και την μεθολογία της Θεατρικής Ομάδας Κωφών «Τρελά Χρώματα».
Στα τόσα χρόνια συνεργασίας με τα «Τρελά Χρώματα» σίγουρα θα έχετε βιώσει πλούσια συναισθήματα και πολλές εμπειρίες. Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ανάμνηση που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Είναι αμέτρητες οι στιγμές όλα αυτά τα χρόνια που έχουμε ζήσει με τα μέλη της Ομάδας.
Αν θα επέλεγα να αναφέρω μια από όλες αυτές τις μοναδικές εμπειρίες που ζήσαμε, θα ήταν η πρώτη παράσταση που ασχοληθήκαμε με το είδος της τραγωδίας και έφερε τον τίτλο «Από το Σκοτάδι στο Φως» - 8 Αποσπάσματα Αρχαίων Τραγωδιών στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου οι κωφοί καλλιτέχνες ερμήνευαν μια επίκληση προς το νεκρό φάντασμα του βασιλιά των Περσών Δαρείου, με χρήση των φωνητικών δυνατοτήτων τους και το κοινό είχε παγώσει, γιατί ίσως δεν πίστευε ή δεν περίμενε ότι οι κωφοί καλλιτέχνες μπορούν να κάνουν χρήση της φωνής και των ήχων τους και μάλιστα να είναι και τόσο υπέροχοι!
Να προσθέσω εδώ και τη στιγμή που όλοι μαζί κωφοί και ακούοντες καλλιτέχνες παίξαμε κρουστά μουσικά όργανα σ’ ένα από τα χορικά της επόμενης τραγωδίας που ανεβάσαμε τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Ήταν αξέχαστη στιγμή!
Ποια είναι η Έλλη Μερκούρη
Ηθοποιός και θεατρολόγος. Υποψήφια διδάκτωρ του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Κάλων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ), απόφοιτη της Δραματικής Σχολής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (Κ.Θ.Β.Ε) (2004), του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Κάλων Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ) (Master Intergrated) (2011), του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α) στον τομέα της Ανθρωπολογίας του Χορού (2020) και του Μεταπτυχιακού Αρχαίου Δράματος του Κέντρου Αρχαίου Δράματος “Δεσμοί” (2011).
Συμμετείχε σε σεμινάρια με τους Θ.Τερζόπουλο, Μ.Μαρμαρινό, Λ.Κονιόρδου, Φ.Κομνηνού, E.Lewinson, Γ.Παρασκευόπουλο, Α.Μανωλικάκη.
Έχει συνεργαστεί στο θέατρο με διάφορους σκηνοθέτες: Κ.Ρήγο, Γ.Καλαβριανό, Ε.Φεζολλάρι, Μ.Βακούση, Δ.Κωνσταντινίδη, Κ.Σπανού, Ξ. Αηδονοπούλου, Φ.Αθανασιάδου, Ν.Βεργίδη, Γ.Σίμωνα κ.α.
Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στα Προγράμματα Δια Βίου Μάθησης στον τομέα της Ειδικής Καλλιτεχνικής Αγωγής (2020-2022), ενώ συνεργάζεται με το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων στο Πρόγραμμα «Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία» (2020-2022) ως επιμορφώτρια στον τομέα των παραστατικών τεχνών.
Έχει πραγματοποιήσει εισηγήσεις σε ομιλίες και συνέδρια σε πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ήταν υπεύθυνη για το Παιδικό/Εφηβικό τμήμα του Θεατρικού Εργαστηρίου του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρούμελης (2015-2020).
Έχει συνεργαστεί με τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Ιδρύματος Μ.Κακογιάννης, του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων, της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, με τους Δήμους Καλλιθέας, Ζωγράφου, Χαλανδρίου, Υμηττού, στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σε διάφορους πολιτιστικούς οργανισμούς από το 2004.
Έχει σκηνοθετήσει θεατρικά έργα σε Δημοτικά Σχολεία στην Αττική και στην περιφέρεια, ενώ σκηνοθέτησε το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα «Με το Βλέμμα του Άλλου» για την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (2019-2020).
Είναι υπεύθυνη στην Θεατρική Ομάδα Κωφών "Τρελά Χρώματα", η οποία αποτελεί μια σύμπραξη κωφών & ομιλούντων καλλιτεχνών, επιμελείται όλες τις σκηνοθεσίες και συμμετέχει και ως ηθοποιός από το 2011, ενώ παραστάσεις έχουν παρουσιαστεί στο θέατρο της Αρχαίας Ολυμπίας, στους Δελφούς, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στο Ίδρυμα Μ.Κακογιάννης, στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ρούμελης κ.α. Παραστάσεις της Ομάδας έχουν τελέσει υπό την αιγίδα του Ομίλου της UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος, του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος και της Ιαπωνικής Πρεσβείας, ενώ έχει επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού.
