Ο Δρ. Δημήτρης Κούντουρας είναι Μουσικός & Καθηγητής Παλαιάς Μουσικής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στο Ωδείο Αθηνών.
Αφορμή της πολύ ενδιαφέρουσας συζήτησης που είχαμε μαζί του στάθηκαν αφ' ενός η ομιλία του στο Συμπόσιο του 15ου Μεσαιωνικού Φεστιβάλ Ρόδου-Νήσων με θέμα «Οι Τροβαδούροι στην 4η Σταυροφορία: Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση» και αφ' ετέρου η συναυλία μεσαιωνικής μουσικής που θα δώσει με το σύνολο του Κέντρου Παλαιάς Μουσικής του Ωδείου Αθηνών στα πλαίσια του φεστιβάλ στις 27 Νοεμβρίου.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Πώς ανακαλύψατε για πρώτη φορά την Παλαιά Μουσική;
Από μικρός ξεκίνησα σπουδές στο φλάουτο με ράμφος και στο πλάγιο φλάουτο. Και τα δύο όργανα γνώρισαν μια μεγάλη περίοδο ακμής κατά την εποχή του Μπαρόκ και έχουν ένα μεγάλο ρεπερτόριο από την εποχή εκείνη. Έτσι ήρθα νωρίς σε επαφή με τη μουσική αυτή.
Τι σας τράβηξε σε αυτό το μουσικό είδος ώστε τελικά να του αφοσιωθείτε;
Ποτέ δεν με τράβηξε αρκετά το συμφωνικό ρεπερτόριο και η κλασικο-ρομαντική εποχή. Αντίθετα στη μουσική του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και του Μπαρόκ βρήκα στοιχεία ιδιαίτερα ελκυστικά, όπως η απλότητα της φόρμας, η συχνά φωνητική ποιότητα της μουσικής και οι χορευτικές φόρμες, τα πιο γήινα μεγέθη, ο αυτοσχεδιασμός και το προσωπικό στοιχείο του ερμηνευτή και κυρίως τα όργανα της εποχής που εκφράζουν ιδανικά όλα τα παραπάνω.
Ποιος ήταν ο ρόλος των τροβαδούρων για τους οποίους θα μας μιλήσετε στη διάλεξή σας στο συμπόσιο που διοργανώνει το 15ο Μεσαιωνικό Φεστιβάλ Ρόδου & Νήσων;
Η παράδοση των τροβαδούρων αποτελεί μια πολύ χαρακτηριστική πηγή στην ιστορία της Δύσης σε επίπεδο ποιητικό ως η πρώτη ποίηση σε τοπική γλώσσα (τη langue d’oc, προβηγκιανή γλώσσα) αλλά και ως θεματολογία, με τον αυλικό έρωτα και την ιπποσύνη ως βασικούς άξονες.
Στη συγκεκριμένη διάλεξη θα παρουσιάσω ένα ιδιαίτερα σπάνιο αλλά ενδιαφέρον θέμα, τους τροβαδούρους που ήρθαν στην Ελλάδα κατά την 4η Σταυροφορία.
Το έργο τους που σχετίζεται με την ιστοριογραφία της εποχής είναι ιδιαίτερα σημαντικό και ενδιαφέρον ενώ αποτέλεσε θέμα μεταδιδακτορικής μου έρευνας που κατέληξε σε ένα βιβλίο και CD.
Υπήρξε μίξη της μουσικής ή απλή μεταφορά ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση;
Είναι δύσκολο να βγάλουμε συμπεράσματα καθώς σώζονται κάποια έργα αλλά δεν γνωρίζουμε για την πρακτική εκτέλεσης της μουσικής της εποχής.
Σίγουρα υπήρξαν αλληλεπιδράσεις στη μεσαιωνική Ισπανία και ενδεχομένως στους Αγίους Τόπους και αλλού. Στην ποίηση για παράδειγμα οι απαρχές του αυλικού έρωτα ενδέχεται να σχετίζονται με την αραβική παράδοση των βασιλείων της Ισπανίας.
Ποια έργα θα ακούσουμε στη συναυλία σας;
Η συναυλία αποτελεί ένα πανόραμα μεσαιωνικής μουσικής με έμφαση στη δυτική μουσική που καλλιεργήθηκε ή/και γράφτηκε στον ελλαδικό χώρο και στην Κύπρο.
Περιλαμβάνει έργα τρουβέρων και τροβαδούρων που έφτασαν σε Ελλάδα και Κύπρο όπως οι Raimbaut de Vaqueiras και Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, μαζί με έργα από τον σπάνιο Κώδικα της Κύπρου που καθρεφτίζει τη μουσική ζωή στην Κύπρο των Γάλλων βασιλιάδων Λουζινιάν.
Περιλαμβάνονται επίσης έργα από τη μεσαιωνική Ισπανία και από γνωστούς συνθέτες όπως ο Guillaume de Machaut, Oswald von Wolkenstein και Francesco Landini.
Τι μουσικά όργανα χρησιμοποιείτε;
Εκτός φυσικά από τις φωνές, πρόκειται για φωνητική κυρίως μουσική, χρησιμοποιούμε μεσαιωνικά είδη φλάουτου, βιέλα (το δημοφιλές έγχορδο όργανο της εποχής, πρόγονος των κλασικών εγχόρδων) και κρουστά.
Το σύνολο του Κέντρου Παλαιάς Μουσικής του Ωδείου Αθηνών που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη Ρόδο αποτελείται από νέους επαγγελματίες τραγουδιστές και μουσικούς που ειδικεύονται στην παλαιά μουσική.
Εγώ θα χρησιμοποιήσω διάφορους τύπους μεσαιωνικών φλάουτων με ράμφος, πλάγιων φλάουτων και σπάνια όργανα όπως το διπλό φλάουτο και το κέρας.
Μιλήστε μας για τη συλλογή σας από ιστορικά φλάουτα.
Θα είχε περισσότερο νόημα να σας τη δείξω βέβαια…αποτελείται από 30 περίπου όργανα. Πρόκειται για πιστά αντίγραφα οργάνων του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και του Μπαρόκ σε διαφορετικά μεγέθη και τονικά ύψη, από μπάσο μέχρι σοπρανίνο.
Έχω επίσης διάφορα παραδοσιακά είδη φλάουτου από μουσικούς πολιτισμούς της Μεσογείου αλλά και εξωευρωπαϊκές παραδόσεις.
Είναι όλα όργανα τα οποία χρησιμοποιώ σε συναυλίες και ηχογραφήσεις προκειμένου να αποδοθεί όσο γίνεται καλύτερα το εκάστοτε ρεπερτόριο.
Τι σημαίνει για εσάς η Μουσική;
Η μουσική είναι ψυχαγωγία αλλά ταυτόχρονα είναι και κληρονομιά. Είναι μεγαλο μέρος της ζωής μου, ταυτόχρονα με ενδιαφέρουν και οι σχέσεις της με την ποίηση, τον λόγο και την ιστορία.
Απαιτούνται ειδικές γνώσεις ή κάποια εξοικείωση για να απολαύσουμε την παλαιά μουσική;
Δεν πιστεύω. Η μουσική μιλάει σε όλους εφόσον οι ερμηνευτές καταφέρουν να την επικοινωνήσουν στο κοινό του σήμερα.
Άλλωστε πιστεύω ότι δεν υπάρχει «παλαιά μουσική» καθώς η κάθε γενιά την ερμηνεύει και την παραδίδει με βάση τα βιώματα και την κοσμοθεωρία της εποχής της.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Έχω κάποια πρότζεκτ με το σύνολό μου το Ex Silentio το οποίο ειδικεύεται στην παλαιά μουσική με έμφαση στις Μεσογειακές παραδόσεις, με εμφανίσεις την άνοιξη στη Γερμανία και την Αυστρία. Επίσης, θα ηχογραφήσω ένα σόλο CD με πολλά είδη φλάουτων και σπάνιες μουσικές από το Μεσαίωνα μέχρι τον 18ο αιώνα.
Ποιος είναι ο Δημήτρης Κούντουρας
Ο Δημήτρης Κούντουρας ειδικεύεται στην παλαιά μουσική και σε ιστορικά είδη φλάουτου. Σπούδασε φλάουτο με ράμφος, μπαρόκ φλάουτο κι ερμηνεία παλαιάς μουσικής στην Ουτρέχτη, στο Μιλάνο, στη Βιέννη και στο Τρόσινγκεν και είναι διδάκτορας μουσικολογίας του ΕΚΠΑ.
Είναι καθηγητής στο Ιόνιο πανεπιστήμιο και στο Ωδείο Αθηνών ενώ διευθύνει το σύνολο Ex Silentio με σημαντική παρουσία σε διεθνή φεστιβάλ και στη δισκογραφία. Έχει συνεργαστεί με ορχήστρες σε όργανα εποχής όπως η Armonia Atenea και η Harmony of Nations και με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βιέννης.
Έχει εμφανιστεί ως σολίστ και με σύνολα παλαιάς μουσικής σε Ευρώπη και Ασία σε φεστιβάλ και αίθουσες συναυλιών (Konzerthaus της Βιέννης, Pablo Casals hall Τόκυο, Σάλα Βέρντι Μιλάνο, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Φεστιβάλ του Μπαχρέιν, Blumentahl Τελ Αβίβ κ.α.).
Έχει διδάξει στο ΑΠΘ και στο παν/μιο Μακεδονίας ενώ έχει δώσει διαλέξεις και σεμινάρια σε θέματα ιστορίας κι ερμηνείας της παλαιάς μουσικής το Kings College του Λονδίνου, στο Θερινό Σεμινάριο της Σορβόννης/Collegium musicae, στο Ωδείο του Λουγκάνο κ.α.
Έχει ηχογραφήσει με το Ex Silentio για τις εταιρίες Carpe Diem και Talanton και σε πρότζεκτ μπαρόκ όπερας για τις MDG και DECCA. Έχει εκδόσει μελέτες και δοκίμια για τις εκδόσεις Νεφέλη, Brepols, Ορφέως κ.α.
