«Ανήκω σ’ αυτούς που γράφουν ξεκάθαρα για να έχω αναγνώστες, όχι σ’ αυτούς που γράφουν δυσνόητα για να έχω σχολιαστές»
Συνέντευξη του Νίκου Κωνσταντινίδη
Ο Νίκος Κωνσταντινίδης μας μιλάει για το νέο του βιβλίο "Το Πάντα είναι στο Τίποτα" (εκδ. Παπαζήση) με αφορμή την παρουσίασή του στις 18 Σεπτεμβρίου 2021 στο κινηματοθέατρο «Ρόδον». Παράλληλα μας αποκαλύπτει πτυχές του εαυτού του και τα επόμενα σχέδιά του.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Κύριε Κωνσταντινίδη, συστήστε μας με λίγα λόγια το νέο σας βιβλίο.
Το νέο βιβλίο μου με τίτλο «Το Πάντα είναι στο Τίποτα» είναι ένα μυθιστόρημα που η πλοκή του και η χρονική περίοδος στην οποία διαδραματίζεται μου δίνει την ευκαιρία να παρουσιάσω και να ψυχογραφήσω τα πρόσωπα που εμπλέκονται και ταυτόχρονα να περιγράψω με τον δικό μου τρόπο την ζωή των μεταναστών και τα βιώματα των πάροικων των τελευταίων εξήντα ετών.
Το story είναι ένα μυθιστόρημα, ωστόσο αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, περιγράφει τα ταξικά εμπόδια στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, την επίδραση των πολιτικών επιλογών και πρακτικών στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες των πρωταγωνιστών.
Μπορεί η περίοδος που βιώνουμε να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και οι ονειροπόλοι να μην έχουν τις ίδιες πιθανότητες να υλοποιήσουν όσα ονειρεύονται, όπως γινόταν παλαιότερα, όμως πιστεύω ότι αποδεικνύεται όσα υποκρύπτει συμβολικά ο τίτλος του βιβλίου.
Ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι γιος πάροικων νησιωτών, που εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, ο οποίος από πολύ μικρή ηλικία παίρνει τη ζωή στα χέρια του. Αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο.
Μόνος του, χωρίς καμιά βοήθεια, από την εφηβεία του, ρίχνεται στον αγώνα της ζωής, με το όνειρο να δημιουργήσει μια ναυτική εταιρεία. Παντρεύεται την ωραιότερη γυναίκα της πόλης, κόρη μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ελλάδας, και φτιάχνει, μαζί με το φίλο του, έναν τεράστιο οικονομικό όμιλο, μ’ ένα στόλο πλοίων, ξενοδοχεία και το μεγαλύτερο πολυκατάστημα του Πειραιά. Κατορθώνουν με τη διορατικότητα και το πείσμα τους ν’ ανέβουν στην κορυφή της ελληνικής οικονομικής ελίτ.
Γιατί επιλέξατε αυτόν το τίτλο του βιβλίου σας;
Είναι αλήθεια ότι αρχικά είχα επιλέξει τον τίτλο «Μετανάστες και Πάροικοι». Θεώρησα ότι ήταν προσωπική ηθική μου υποχρέωση ν’ αφιερώσω ένα βιβλίο μου σε αυτούς τους ανθρώπους που ανήκω και συναναστρέφομαι όλη μου τη ζωή.
Όταν όμως ήρθε η ώρα να πάρω την τελική απόφαση προβληματίστηκα πολύ με την αρχική επιλογή, γιατί υπήρχε ο κίνδυνος το αναγνωστικό κοινό να πιστέψει πως το βιβλίο είναι ένα πόνημα που περιγράφει απλά τη σύγχρονη ιστορία των μεταναστών και των πάροικων.
Έτσι επέλεξα τον τίτλο «Το Πάντα είναι στο Τίποτα», ο οποίος αντιπροσωπεύει την κύρια ιδέα της απόφασης όλων των μεταναστών και των πάροικων.
Κι επειδή η φιλοσοφική προσέγγιση του τίτλου είναι αναπόφευκτη, ναι, πιστεύω ότι τo πάντα είναι στο τίποτα. Αλλά, όχι μόνο συμβολικά.
Αν ανατρέξουμε στη γνωσιοθεωρία όλων των μεγάλων μεταφυσικών «Το Μηδέν είναι το Είναι», το κατεξοχήν είναι από το οποίο πορίζεται γνώση των επί μέρους φαινομένων.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς και πώς επηρέασαν -εάν επηρέασαν- το έργο σας;
Υπάρχουν πολλοί συγγραφείς Έλληνες και ξένοι που σαφώς με έχουν επηρεάσει. Νομίζω ότι αυτό είναι αναπόφευκτο όχι μόνο για όσους γράφουν, αλλά και για τον κάθε αναγνώστη και λάτρη της λογοτεχνίας. Δε θα ήθελα όμως να ονομάσω συγκεκριμένους διότι το θεωρώ άδικο και ανακριβές καθώς είναι πολλοί.
Κάθε λέξη που καταγράφεται είναι ένα πετραδάκι του πνευματικού οικοδομήματος. Οι συγγραφείς πρέπει να διαβάζουν συνεχώς. Πιστεύω πως ένας συγγραφέας αν έχει το χάρισμα να βλέπει πιο μακριά, αυτό το οφείλει γιατί ανέβηκε στις πλάτες γιγάντων.
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να περάσετε στους αναγνώστες με το βιβλίο σας;
Δέχομαι ότι στη λογοτεχνία ο δημιουργός μοιράζεται τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς του με τον αναγνώστη και πρέπει να του αφήνει το περιθώριο να συμφωνήσει, να διαφωνήσει, να ταυτιστεί όσο και όπου επιθυμεί εκείνος.
Πιστεύω ότι σαν συγγραφέας έχω βρει το μονοπάτι της αποστολής μου ˙ δεν θα υπήρχα χωρίς αναγνώστες. Ίσως δεν ξέρω πώς να «πουλήσω» τον εαυτό μου, γιατί ζω σ’ ένα νησί με περιορισμένες δυνατότητες.
Είναι εξαίσια η αλουργίδα της λογοτεχνίας. Το εγχείρημα δεν είναι πάντα εύκολο και οι ατραποί καμιά φορά είναι λαβυρινθώδεις. Γι αυτό προσπαθώ να είμαι απλός και κατανοητός.
Έχω καθιερωθεί, αξιοποιώντας τις μύχιες πνευματικές μου πληροφορίες και μ’ ένα προσωπικό ύφος γραφής προσεγγίζω ότι είναι βαθιά ανθρώπινο. Με όσους αναγνώστες, εκ των υστέρων μίλησα, με έπεισαν ότι αισθάνθηκαν την ίδια πνευματική και ψυχική πληρότητα. Αυτή είναι η αμοιβή του συγγραφέα.
Ο συ(ν)γραφέας, συ(ν)υπάρχει με τον αναγνώστη και οφείλει να περνά το μήνυμα ότι δεν του ανήκει τίποτε το ιδιαίτερο, αν ο καρπός της προσπάθειας του δεν αγγίζει καταστάσεις τις οποίες ζει ο αναγνώστης του.
Η ιδιαιτερότητα της ποιότητας των βιβλίων μου, πιστεύω, έγκειται, όχι μόνο να συντροφεύσω τις μοναχικές του ώρες τον αναγνώστη, αλλά να του φανώ ταυτόχρονα αισθητικά, ψυχικά, γνωστικά και συναισθηματικά, χρήσιμος.
Γι’ αυτό μερικές φορές η αισθητική μου έκφραση εισέρχεται στο ουσιώδες της τέχνης του λόγου, που, για μένα, εκφράζεται με την φιλοσοφία της λογοτεχνίας.
Ποια είναι τα συστατικά για ένα επιτυχημένο λογοτεχνικά και εμπορικά βιβλίο;
Έτσι όπως έχει εξελιχθεί η κατάσταση, χωρίς να θέλω να επικρίνω κανέναν, πιστεύω ότι πολλά best seller «υπνωτίζουν» το κοινό και ευθύνονται για το χαμηλό επίπεδο των εμπορικών βιβλίων.
Συνήθως παίζουν ρόλο η αναγνωσιμότητα, η προβολή, το «ελαφρύ» περιεχόμενο ενός εμπορικού βιβλίου. Στην παγίδα της πώλησης «τεμαχίων» έχουν πέσει πολλοί συγγραφείς και εκδοτικοί οίκοι. Αυτό είναι το κοινό μυστικό της επιβίωσης και της … επιτυχίας. Όμως αυτός πρέπει να είναι ο σκοπός των συγγραφέων και των εκδοτών;
Προσωπικά θεωρώ ότι υπηρετώ την αξιοσύνη των συγγραφέων που επιδιώκουν να ανεβαίνουν πνευματικά σκαλοπάτια, οι ίδιοι και το κοινό τους.
Όταν γράφω δεν σκέπτομαι την εμπορικότητα του αποτελέσματος. Συνήθως όταν διαβάζω, πάω όσο πιο βαθιά μπορώ με σκοπό, να διαγνώσω την «πτόηση μεθ’ ηδονής», το «μυστικό του κάλλους», το οποίο μπορεί να κάνει άξιο λόγου ένα λογοτεχνικό έργο, τόσο με αρχές της αισθητικής, όσο και με το είναι της τέχνης.
Γι’ αυτό γίνομαι επιλεκτικός στην ανάγνωση. Το ίδιο επιθυμώ να αισθάνονται και οι δικοί μου αναγνώστες. Με ενδιαφέρει η ποιότητα και όχι η ποσότητα. Για να μπορέσουν να συνδυαστούν και τα δύο είναι πολύ δύσκολο.
Το κακό έχει τις ρίζες του στη παιδεία μας. Τα μαθήματα των τεχνών, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, του θεάτρου, της μουσικής μπορούν να γίνουν ποιοτικότερα και να τείνουν στην διαμόρφωση μιας ανώτερης κουλτούρας.
Ωστόσο σ’ αυτό το βιβλίο μου υπάρχουν πολλά στοιχεία εμπορικότητας. Η πλοκή του βιβλίου είναι συναρπαστική, η δομή πολύ προσεγμένη και το περιεχόμενο πολύ ζωντανό. Οι ήρωες του βιβλίου παίζουν την μεγαλύτερη σημασία. Θα αγγίξουν τον αναγνώστη και θα χαραχθούν στη μνήμη του.
Συνήθως συγκρατούμε χαρακτήρες που κέρδισαν την αγάπη μας ή την αντιπάθεια μας. Αυτό επιτυγχάνεται. Είναι ένα βιβλίο που θα χαραχθεί στη σκέψη και τη καρδιά των αναγνωστών.
Γενικά, ανήκω σ’ αυτούς που γράφουν ξεκάθαρα για να έχω αναγνώστες, όχι σ’ αυτούς που γράφουν δυσνόητα για να έχω σχολιαστές.
Οι ήρωες των βιβλίων σας έχουν προδιαγεγραμμένη πορεία την οποία γνωρίζετε και ακολουθείτε ως την τελευταία σελίδα ή υπάρχει πιθανότητα «αυτονόμησής» τους κατά τη διάρκεια συγγραφής του βιβλίου;
Συνήθως στα βιβλία μου, τίποτα δεν έχει προδιαγεγραμμένη πορεία, ούτε οι ήρωες ούτε η υπόθεση. Τα πάντα είναι ρευστά και τα πάντα είναι …στο τίποτα (γέλια).
Εξαίρεση αποτελεί αυτό το βιβλίο μου. Περίπου γνώριζα από την αρχή πια θα είναι η εξέλιξη. Ωστόσο και σ’ αυτό το βιβλίο προς το τέλος άλλαξε η πορεία. Η εξέλιξη της γραφής ενός βιβλίου επηρεάζεται και από τα τρέχοντα γεγονότα την περίοδο της γραφής.
Ο γενικός κανόνας της δικής μου γραφής είναι, όταν παίρνουν μορφή οι χαρακτήρες, τους παρακολουθώ να δρουν και να αντιδρούν στις καταστάσεις με τις οποίες τους φέρνω αντιμέτωπους και σαφώς εκείνοι, αυτόνομοι πια, επιλέγουν πώς θα κινηθούν.
Ποια είναι τα όνειρά σας για το μέλλον, τόσο σε επαγγελματικό-καλλιτεχνικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο;
Αγαπώ τη δουλειά μου. Υπηρετώ τον Ενιαίο Ασφαλιστικό Φορέα τέσσερις δεκαετίες. Είναι μέρος της ζωής μου.
Οραματίζομαι έναν Εθνικό Φορέα Ασφάλισης, ο οποίος θα λειτουργεί απολύτως αυτόνομα, αυτοματοποιημένα, με ψηφιοποιημένο όλο το αρχείο του, χωρίς χαρτιά στα γραφεία, ο οποίος θα λειτουργεί με πολύ χαμηλό κόστος, χωρίς να ταλαιπωρούνται οι πολίτες, χωρίς να απαιτούνται επιτόπιοι έλεγχοι και να δημιουργούνται συνεχώς αμφισβητήσεις.
Γι’ αυτό συγκέντρωσα την εμπειρία μου και των συνεργατών μου και έκανα σχετικές προτάσεις, με την ιδιότητα του τ. Διευθυντή της ΠΥΣΥ Νοτίου Αιγαίου στη Κεντρική Διοίκηση.
Πλησιάζει ο χρόνος της συνταξιοδότησης μου. Αν έχω τη θεία χάρη να ζήσω περισσότερα χρόνια, θα ήθελα να αφιερωθώ σε δράσεις προς όφελος των συμπολιτών μου.
Παράλληλα θα ασχοληθώ με τη συγγραφή. Δεν μπορώ να φανταστώ το μέλλον μου χωρίς αυτήν. Η λογοτεχνία αποτελεί πλέον μια προσωπική μου ανάγκη κι έναν τρόπο έκφρασης των σκέψεών μου και των συναισθημάτων μου, που δεν μπορώ να αγνοήσω.
Πώς περνάτε το χρόνο σας όταν δεν ασχολείστε με τη συγγραφή βιβλίων;
Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μου το απορροφά η δουλειά μου, οι παροικιακοί σύλλογοι, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και γενικά η συμμετοχή μου σε συλλόγους και κοινές δράσεις.
Στον ελεύθερο χρόνο μου, μου αρέσει να ασχολούμαι με τη κηπουρική, την ξυλογλυπτική, να διαβάζω λογοτεχνία αλλά και να συναντώ τους φίλους μου, να κουβεντιάζω μαζί τους.
Θα έπρεπε να έχω χρόνο για να αφιερώσω στους δικούς μου ανθρώπους και για να χαλαρώνω. Αυτή την περίοδο της ζωής μου δεν έχω αυτή τη πολυτέλεια.
Με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σας το αναγνωστικό σας κοινό;
Μπορούν εύκολα να επικοινωνήσουν μαζί μου μέσω του προφίλ μου στο facebook, στο messenger, ή στο email μου: konstfamily@hotmail.com. Όσοι βρίσκονται στη Ρόδο φυσικά μπορούν να με συναντήσουν.
Θα σας ενδιέφερε να ασχοληθείτε στο άμεσο μέλλον με κάποιο άλλο είδος συγγραφής π.χ. δοκίμιο, άρθρο, διήγημα, ποίηση, σενάριο;
Τα πρώτα δυο βιβλία μου ήταν ποιητικές συλλογές: «Συνηθισμένοι άνθρωποι» και «Ανθρώπινες στιγμές». Έχω πολλά χρόνια να εκδώσω ποιήματα. Συγκεντρώνω ξανά κι άλλα ποιήματα για να εκδοθούν.
Μου αρέσει να γράφω δοκίμια τα οποία παρουσιάζονται στα επιστημονικά συμπόσια της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου και άρθρα τα οποία δημοσιεύονται σε διάφορες εφημερίδες.
Έχω γράψει ένα μονόπρακτο με τίτλο: «Ονομάζομαι Ashar», για το οποίο ήδη ξεκίνησαν πρόβες και σύντομα θα το παρουσιάσουμε.
Έγραψα, την περίοδο της καραντίνας, ένα θεατρικό, το οποίο συγκαταλέγω στην κατηγορία «έξυπνες κωμωδίες», που έχει ένα πολύ επίκαιρο τίτλο: «Θέλω να ζήσω» και σχεδιάζω να γράψω, άμεσα, ακόμα ένα θεατρικό.
Η δυνατότητα όμως που μου προσφέρει ένα μυθιστόρημα να επεκταθώ και να αναλύσω τους χαρακτήρες του βιβλίου σε βάθος, με γοητεύει και με κερδίζει περισσότερο.
Έχετε ήδη κάποιο επόμενο βιβλίο στο μυαλό σας;
Η αλήθεια είναι ότι έχω μια ιδέα στο μυαλό μου για το επόμενο βιβλίο μου. Υπάρχει ένας πραγματικός ήρωας που ζει στις φυλακές. Αυτός ο νέος, το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον και οι αμφισβητούμενοι θεσμοί με προβλημάτισαν.
Πολλές φορές σκέφτηκα ότι θα μπορούσε οποιοσδήποτε να βρεθεί στη θέση του. Άλλωστε ισχύει και το αντίθετο: «Το τίποτα είναι στο πάντα».
