Ο Βασίλης Καλφάκης έκανε την θεατρική διασκευή και σκηνοθέτησε την παράσταση "Φαύστα" - Τραγούδια για την Οικογένεια, βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Μποστ και πλαισιωμένη με τη μουσική του Henri Kergomard.
Σε αναμονή της παράστασης και με αυτή την ευκαιρία είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Photo Credits Νίκος Πανταζάρας
Τι σας κέντρισε το ενδιαφέρον στη «Φαύστα» του Μποστ;
Το έργο είναι ένας συσσωρευτής λογοτεχνικών ειδών. Από την γλώσσα του μελοδράματος και του κωμειδυλλίου, μέχρι την γλώσσα των βιβλικών κειμένων και της τραγωδίας.
Ο Μπόστ γνωρίζει όλα τα ύφη «απ’ έξω κι ανακατωτά». Δεν είναι όμως μόνο η γνώση του ύφους αλλά και η γνώση που θα τοποθετηθεί το καθετί μέσα στις πράξεις του έργου.
Αν το καλοσκεφτείς η υπόθεση είναι αυτή του «χαμένου παιδιού» που βρίσκεται μετά από καιρό. Δραματουργική συνταγή που έχει δουλευτεί από μέτριους έως σπουδαίους συγγραφείς.
Όντας στη δεύτερη περίπτωση, στην πρόβα διακρίναμε πως η εναλλαγή των ειδών δεν ήταν απλά ένα στολίδι στα λόγια, αλλά ο ρυθμιστής του έργου. Αυτή η παράμετρος κεντρίζει πάντα το ενδιαφέρον στην πρόβα.
Πώς προσεγγίσατε την διασκευή ως προς την ιδιότυπη γλώσσα του έργου;
Η διασκευή ξεκίνησε ήδη από τον Ανρί Κεργκομάρ με την δημιουργία των πολυφωνικών τραγουδιών πάνω στον ομοιοκατάληκτο στίχο.
Αυτό οδήγησε σε μια από κοινού αφήγηση της ιστορίας της «Φαύστας» από έναν οκταμελή θίασο. Η γοητεία του ρόλου -πρωταγωνιστικού, δευτεραγωνιστικού, τριταγωνιστικού κ.ο.κ.- χάνεται μπροστά στην κοινή συνομωσία των ηθοποιών να τραγουδήσουν επί σκηνής την ιστορία «μίας κυρίας πολύ ευτυχισμένης».
Η γλώσσα του έργου είναι το πρώτο εργαλείο για αυτήν την λειτουργία. Και τι πιο ελκυστικό για έναν καλλιτέχνη από μια γλώσσα ιδιότυπη και όχι κοινότυπη;
Ποια θέματα σατιρίζει ο Μποστ στη Φαύστα;
Μέσα στο σαλόνι μιας αστικής οικογένειας θα ξετυλιχτούν σαν κουβάρια προς κάθε κατεύθυνση πάσης φύσεως θέματα όπως: το έμφυλο ζήτημα, η αισχροκέρδεια, η αδιαφορία, ο ψευδοπατριωτισμός και άλλα τόσα.
Διαβάζοντας το έργο τα τελευταία δύο χρόνια, τα θέματα παραμένουν επίκαιρα ενώ η «αφέλεια» της ηρωίδας ήδη από 1964 -χρονιά που γράφτηκε το έργο- προμήνυε το κακό που επικράτησε τρία χρόνια μετά. Αυτή η κεκαλυμμένη αναισθησία δείχνει γνώριμη και πλήρως εξελιγμένη στις μέρες μας.
Μιλήστε μας για την μουσική του Henri Kergomard και πώς πλαισιώνει την παράσταση.
Η μουσική του Ανρί Κεργκομάρ είναι η παράσταση. Ο υπότιτλος «Τραγούδια για την Οικογένεια» δίνει το στίγμα.
Οκτώ ηθοποιοί -μαθητές του Ανρί από τις σχολές τους ακόμη- τραγουδούν επί σκηνής 17 τραγούδια ακολουθώντας τρεις διαφορετικές φωνές σε κάθε τραγούδι.
Ένα πολυφωνικό μιούζικαλ, ένα «λαϊκό μπαρόκ» -όπως λέει και ο ίδιος ο Ανρί- είναι η κινητήριος δύναμη των ηθοποιών επί σκηνής.
Είστε ηθοποιός και σκηνοθέτης. Συνυπάρχουν ή λειτουργούν ανεξάρτητα οι δύο σας ιδιότητες;
Οφείλουν να συνυπάρχουν και θέλω να συνυπάρχουν. Με τον καιρό μαθαίνεις. Δεν γνωρίζω κάτι τελειωτικά. Είναι θεμιτό να παρατηρείς τα όρια της συνομιλίας των όποιων ιδιοτήτων.
Καλό είναι ο σκηνοθέτης να δημιουργεί τα πλαίσια του παιχνιδιού για τον ηθοποιό. Να επιδιώκει το παιχνίδι επί σκηνής και να είναι έτοιμος να θυσιάσει «ιδέες» προς όφελος αυτού. Όταν το παιχνίδι σώζεται συνυπάρχουν και οι ιδιότητες.
Τι σημαίνει για εσάς το θέατρο;
Είναι ο χώρος που εργάζομαι και θέλω να εργάζομαι.
Το θέατρο παραμένει ακόμα αδιαμεσολάβητη τέχνη. Μπορεί να έχει συμπορευτεί με την τεχνολογία αλλά παραμένει ακόμα η τέχνη όπου ένας άνθρωπος διασχίζει έναν άδειο χώρο ενώ κάποιος άλλος τον παρακολουθεί.
Η απεύθυνση του ηθοποιού. Δύναμη και ευθύνη ταυτόχρονα για τον τεχνίτη του θεάτρου. Παράδειγμα σπουδαίο ο Ντάριο Φο.
Τι είναι αυτό που κάνει καλή μία παράσταση;
Η συγκίνηση που μπορεί να προκαλέσει στους αποδέκτες της. Να τους κινητοποιήσει μακριά απ’τον μονόδρομο της ασύδοτης πληροφόρησης. Να ενεργοποιήσει τον άνθρωπο σε παρέες, σε συζητήσεις.
Μια πολύ όμορφη εικόνα είναι να βλέπεις ανθρώπους μετά από παραστάσεις να μιλούν για αυτό που είδαν, να τους οδηγεί αυτή η συζήτηση σε ένα τραπέζι και η συζήτηση όλο και να ανθίζει.
Αδιόρατα οι άνθρωποι αυτοί «κινούνται» μαζί, «συγκινούνται» και το θέατρο σιγά σιγά σε αντίθεση με την καταστολή των ημερών οδηγεί στην συνύπαρξη.
Ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη στην κοινωνία;
Ας αναρωτηθούμε όπως ο Έκο:
Τι είναι ο καλλιτέχνης; Στη σύγχρονη κοινωνία, κυρίως, ο καλλιτέχνης εκτός των άλλων είναι και βεντέτα. Θέλει δε θέλει.
Ο κοινωνικός του ρόλος είναι συγκεκριμένος: είναι αντικείμενο θαυμασμού και μίμησης. Αν έχει μακριά μαλλιά, θα τον μιμηθούν οι νέοι. Οι ερωτικές του περιπέτειες ενδιαφέρουν τα social.
Η κοινωνία χρησιμοποιεί τον καλλιτέχνη σαν πρότυπο, σαν αντικείμενο ταύτισης και προβολής και, σ’ αντάλλαγμα, του παρέχει ένα ευρύ φάσμα ελευθερίας. Ο καλλιτέχνης ως είδωλο ασκεί μια τεράστια επιρροή πάνω στο κοινό, υπό τον όρο να μένει έξω από τη σφαίρα της διαχείρισης των κοινών πραγμάτων.
Όταν όμως σπάσει ο ίδιος το είδωλό του, θα αναρωτηθεί βλέποντας γύρω του την κοινωνική σήψη:
«Έχω το δικαίωμα να κάνω αυτό που κάνω, να χρησιμοποιήσω την τέχνη για να προσποιηθώ ότι τίποτε δε συμβαίνει, να χρησιμοποιήσω την τέχνη σαν ναρκωτικό;».
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μία παράφραση πάνω στο κείμενο του Ουμπέρτο Έκο «Η πολιτική και η μπριζόλα». Ένα μικρό καμπανάκι πριν οι «ευαίσθητοι» καλλιτέχνες αρχίζουμε να εκφραζόμαστε.
- Η παράσταση "Φαύστα" Τραγούδια για την Οικογένεια, σε μουσική του Henri Kergomard βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Μποστ, σε σκηνοθεσία Βασίλη Καλφάκη, ανεβαίνει από 4 Νοεμβρίου έως 4 Δεκεμβρίου 2022 στα Πρώην Πλεκτήρια-Υφαντήρια Αθηνών (ΠΛΥΦΑ), Κορυτσάς 39, Κεραμεικός.
